Max van Wersch werd in 1858 in Simpelveld geboren als tweede kind in het gezin van landbouwer Jan Stephan van Wersch en zijn tweede vrouw Anna Horsmans. Jans eerste vrouw Johanna Franssen was op 26-jarige leeftijd drie dagen na de geboorte van hun zoon overleden. Zij waren net een jaar geleden getrouwd.
In het jaar dat Max 19 werd moest hij zich voor de dienstplicht bij de Nationale Militie melden. De conclusie was dat hij in het inschrijvingsregister van de gemeente Simpelveld van het jaar 1877 voor de ligting van het jaar 1878 is ingeschreven, dat hem vervolgens bij de loting is ten deel gevallen No. 12, dat, buiten oproeping gebleven zijnde, hem tot geene dienst heeft verpligt.[1] Hij was toen bakker.
Tussen zijn 28ste en 32ste trad hij in Simpelveld veel als getuige op bij huwelijken van zijn dorpsgenoten. Opvallend was dat hij iedere keer tekende met M. Van Wersch, dus met een hoofdletter V.
In 1884 werd hij secretaris van de net door mede zijn vader opgerichte harmonie St. Caecilia in Simpelveld. Ook speelde Max mee in de harmonie Sint Caecilia waarvan hij, haast uiteraard, penningmeester werd. Waarom uiteraard zal verder in het artikel blijken.
Op zijn 30ste was hij president van de wakkere turnvereeniging Werk naar Krachten in Simpelveld. Hij organiseerde toen op 22 mei 1888 de internationale turnfeesten. Eerst was er een optocht met aan het begin een ruiterstoet, vervolgens veertien gymnastiekverenigingen en vier muziekkorpsen. In augustus 1889 behaalde Werk naar Krachten (WNK) de eerste prijs in Forst bij Aken.
1882
Al vroeg was hij financieel actief.
Op 29 december 1882 wasd er een openbare verpachting van de gemeentetol aan de Herzogenratherweg in Simpelveld voor drie achtereenvolgende jaren vanaf 1 januari 1883 t/m 1 januari 1886.
De voorwaarden waren:
1: De pachter moet een tweede pachter aanstellen die mede verantwoordelijk is voor de te betalen pachtsom en die ook mede verantwoordelijk is voor deze voorwaarden.
2: De pachter is verplicht de pacht te voldoen op het gemeentehuis in zes gelijke termijnen. Het eerste termijn vervalt op 1 maart a.s. en zo vervolgens het jaar door.
3: De pachter is verplicht zich stipt te gedragen op het heffen van tolrecht.
4: De inwoners van deze gemeente zijn vrij van tolgeld als mede alle personeel en beambten welke op de Rijkswegen vrijdom hebben, en in de verordening mede opgenomen.
5: De onkosten van deze verpachting zijn 2% en moeten direct voldaan worden.
6: Burgemeester en Wethouders mogen een kwartier over de verpachting nadenken om die goed- of af te keuren. Ook wanneer van hoger hand wordt verlangd dat de tollen wegvallen op de gemeente en rijkswegen dan kan het pachtcontract ieder huurjaar vernietigd worden, zonder dat er recht bestaat op schadevergoeding.
7: Het laatste bod wordt zes maal opgeroepen voordat er afgehamerd wordt.
8: Vanaf de maand november tot 1 maart van ieder jaar is de pachter gehouden een licht op zijn kosten aan te brengen aan de tolpaal gedurende de avond tot tien uur.
Hendrik Hubert Houben, herbergier in Simpelveld, bood als hoogstbiedende ƒ 119. Donné Jaegers in De Bongard nummer 3, 2015, blz. 123 noemde hem, net als destijds de inventarislijst van het Historisch Centrum Limburg, foutief H.H. Knubben. Henricus Hubertus Houben leefde tussen 1837 en 1895. Hij was op 25 oktober 1871 in Simpelveld met Maria Gertrudis Houben getrouwd. Het echtpaar kreeg vijf kinderen.
De medepachter werd Maximiliaan Van Wersch, herbergier in Simpelveld.
bron: Historisch Centrum Limburg, locatie Heerlen T102-2322.
In 1864 werd de tol aan deze straat ingesteld. volgens het Verslag van den toestand van het Hertogdom Limburg in het jaar 1864, Maastricht 1865, blz 161. De eerste pachter was toen M. Beckers op 29 februari 1864. In 1893 werd de tol afgeschaft.Hij stond aan de Rolduckerweg die vroeger de Herzogenratherweg heette. Het was de weg naar Kerkrade. De tol stond bij wat nu de Slagboomweg is.
Familie
Max trouwde 34 jaar oud in 1892. Zijn vrouw droeg dezelfde achternaam. Deze Josephina van Wersch werd in 1863 geboren maar overleed al vroeg, in 1916, 53 jaar oud. Hun kinderen varieerden toen in leeftijd van 23 tot 13 jaar.
Fina was als achtste kind geboren uit Johannes Josephus Hubert van Wersch en Anna Maria Lumeij. Haar vader was meer dan veertig jaar koster in Simpelveld.
Max en zijn bruid Fina hadden dezelfde overgrootouders, dus vier generaties terug. Zij hoefden geen dispensatie aan te vragen hoewel zij in 1892 met haar achterneef trouwde.
Bij hun huwelijk waren vier mannelijke getuigen; zij waren alle vier zwager van de bruid: Jan Verstraelen, hoofd der school in Sevenum, Jan Schreurs, hoofd van de school, Pieter Joseph van Wersch, landbouwer en Cornelis Hubertus Jöbses, winkelier.
Het huwelijk werd door haar broer Jacques ingezegend. Die was pastoor in Spekholzerheide. Het echtpaar woonde met hun kinderen tot 1910 aan de kerk in het kostershuis in Simpelveld. Hij was tot en met 1894 bakker bij zijn broer Joseph die zijn bakkerij en zijn winkel aan de andere kant van de kerk in de Vroenhofstraat had.
Het echtpaar kreeg zes kinderen
1: Johannes Maximiliaan Hubertus Maria van Wersch, geboren 21 juli 1893
2: Jacobus Hubertus van Wersch, geboren 26 februari 1895, overleden 26 februari 1895
3: Johannes Jacobus Hubertus van Wersch, geboren 4 juli 1896
4: Hubertus Josephus van Wersch, geboren 19 december 1897
5: Maria Leo Hubertus van Wersch. In het trouwboekje van zijn ouders werd hij Maria Hubertus Leo genoemd en in de overlijdensakte van zijn vader: Leo Hubert Maria, geboren 2 februari 1903
5: Maria Johanna Hubertina Cornelia van Wersch. In het trouwboekje van haar ouders heette zij Maria Cornelia Hubertina Maria, geboren 3 mei 1905, overleden 17 september 1906. Zij was in de familie ook bekend als Anna Cornelia Hubertina Maria. De geboorte- en overlijdensakten laten de eerstgenoemde namen zien.
Gemeenteontvanger
In juli 1895 werd Max van Wersch tot gemeenteontvanger benoemd. Hij ontving in 1898 een traktement (= salaris) van ƒ 150 per jaar. Maar hij wilde salarisverhoging en diende een verzoek in. Hij schreef in zijn verzoek: De werkzaamheden worden alle dagen moeilijker en lastiger. Hij wilde een verhoging van ƒ 50 en kreeg die ook.
In 1900 kocht Max de oude marechausseekazerne in Simpelveld om om te bouwen tot winkelpanden. In 1903 maakte hij plannen voor het bouwen van een nieuwe marechausseekazerne: De ondergeteekende Max. Van Wersch te Simpelveld verklaart bij deze, ten behoeve der Koninklijke Marechaussee te zullen bouwen een kazerne volgens de hierbij behorende tekening en zoals in het algemeen omschreven [2]. Pas in 1928 liet zijn zoon Hubert de nieuwe kazerne aan de Schiffelderstraat bouwen. In 1929 liet Max de oude kazerne verbouwen tot een winkel waar later zijn kleindochter een drogisterij begon.
Een van zijn hobby’s was jagen. Om kraaien, roeken en ander schadelijk gedierte af te schieten kreeg hij in juni 1906 een buitengewone machtiging, die én maand geldig was. Hij mocht niet vóór zonsopgang en na zonsondergang en op de zondagen schieten.
Als gemeenteontvanger liet hij de mensen bij hem thuiskomen om de gemeentelijke belastingen te betalen. Hij had zoals destijds gebruikelijk kantoor aan huis. De gemeenteraad besloot in november 1901 de jaarwedde van de gemeenteontvanger te verhogen waardoor hij per 1 januari 1902 ƒ 240 per jaar kreeg [3]. Hij verdiende in 1913 ƒ 380 per jaar. In september 1915 vroeg hij de gemeente een verhoging van zijn traktement van ƒ 40 voor huur en verwarming en kreeg dat ook. Zijn salaris bleef stijgen. In 1919 was het inmiddels ƒ 750.
Omdat hij met geld omging, was het logisch dat hij ook verzekeringen ging doen. Zodoende kon P. J. Scheeren in september 1900 een advertentie plaatsen waarin hij zijn oprechte dank uitte aan de Verzekerings Maatschappij Vereenigde Eigenaars en haar agent M. van Wersch te Simpelveld voor de spoedige en reële uitbetaling van de brandschade.
Max verscheen met dertien anderen voor de notaris en richtte de NV Eerste Zuid-Nederlandsche Brandverzekeringsmaatschappij op. De hoofdvestiging was in Roermond. Het inlegkapitaal was ƒ 200.000.
Zo ook was hij financieel betrokken bij het Burgerlijk Armbestuur van Simpelveld waarvan hij in 1919 afscheid nam als lid en ook nam hij afscheid als gemeenteontvanger.
Vanwege ziekte van zijn zoon Hubert van Wersch, die toen gemeentesecretaris was, verving in februari 1924 Max hem als gemeentesecretaris en werd tevens opnieuw aangesteld als tijdelijke gemeenteontvanger. In augustus 1924 kreeg hij eervol ontslag als gemeenteontvanger en in februari 1926 eervol ontslag als waarnemend gemeente secretaris.
Hubert was van januari 1921 tot aan zijn pensioen 55 jaar oud, in 1948, ruim 29 jaar gemeentesecretaris van Simpelveld. Hij volgde de in december 1920 overleden gemeentesecretaris Schrijvers op. In juli 1924 verzocht Hubert het gemeentebestuur hem te ontslaan als gemeenteontvanger. Dit werd per 15 augustus 1924 verleend.
De zus van Max, Lisa van Wersch, was getrouwd met Cor Berger. Hun zoon Hub Berger (1900-1929) werd de opvolger van Hubert van Wersch. Hij was slechts 28 jaar, nog geen vier jaar gemeenteontvanger, toen een verraderlijke ziekte hem dodelijk trof.
1910
In 1910 liet hij het grote huis links van de kerk bouwen op grond dat de familie al in bezit had. Op de gevel werd een gevelsteen ingemetseld met het jaartal 1910. Achtereenvolgens heette dit deel van de straat A9, Kerkplein, daarna Kerkstraat 9 en later Pastoriestraat 9. Max voerde hier het agentschap van de Heerlener Bank. Deze bank bestond alleen in Heerlen met bijkantoren in Kerkrade, Simpelveld en Beek.
Hubert Jozef Dupont richtte in 1908 deze bank op. Zij ging in december 1929 over in de Amsterdamsche Bank. Deze bank had de Heerlener Bank met de oprichting geholpen.[4] De ‘nieuwe’ fusiebank had bijkantoren in Heerlen, Kerkrade en een zitdag in Simpelveld, Maastricht en Sittard. Dupont werd directeur van de bank. De Amsterdamsche Bank fuseerde later met de Rotterdamsche Bank waaruit de AMRO Bank voortkwam. Die fuseerde weer met de Algemene Bank Nederland waaruit dus de ABNAMRO voortkwam.
Het bijkantoor Simpelveld was vooral de eerste jaren op drie dagdelen open, zogenaamde zitdagen op maandag, woensdag en vrijdag van 14.30 uur tot 16.00 uur. In de veertiger jaren was dat van 10.45 uur tot 12.30 uur om in 1950 weer tussen 13.30 en 15.00 uur open te zijn.
Max was niet zelf actief als bankbeheerder, maar verhuurde een voorkamer aan de Heerlener Bank.
Het huis van Max was een groot huis; logees konden er ook overnachten. Een logé in het bijzonder trok de aandacht van de Limburger Koerier van december 1922:
Pontificale Hoogmis. — SIMPELVELD. Mgr. Arn. Verstraelen. Bisschop titulair van Myrofidio, apostel vicaris van de kleine Soenda-eilanden, sedert eenige weken met zijn moeder, een geboren Simpelveldsche, op bezoek bij zijn oom, den Weleerw.Heer Max van Wersch. alhier, droeg Zondag in de parochiekerk alhier een pontificale Hoogmis op.
1920
In 1920 werd Max gekozen tot onderdirecteur van de Boerenleenbank van Simpelveld. Klik voor de eerste jaren van de Boerenleenbank in Simpelveld. De noten gaan daar door. Te beginnen bij 5 tot en met 24.
In Memoriam
Max stopte in april 1934 als directeur van de Boerenleenbank wegens een zwakke gezondheid. Hij had staar en moest echt langs de huizen lopen om nog naar zijn familie en vrienden te gaan. Max werd opgevolgd door Henk Franssen.
Hendrik Joseph Franssen (1869-1951) was vanaf 1912 tot 1938 kerkmeester in Simpelveld. Hij trouwde in 1909 met Maria Catharina Vanwersch (geen familie van Max).
Enkele maanden nadat Max zijn functie bij de Boerenleenbank had neergelegd overleed hij in 1935. Hij werd 77 jaar. Het Organisatieblad [25] van de Boerenleenbank schreef over Max:
In Memoriam:
Op 15 Juni j.l. overleed met volle berusting in Gods beschikking de Heer M. van Wersch. De algemeen geachte en betreurde overledene was oud-gemeente-ontvanger en gedurende 14 Jaren Directeur der Boerenleenbank te Simpelveld, waarvoor hij om gezondheidsredenen in 1934 moest bedanken. Vooral betreffende in laatstgenoemde functie is het onze plicht hulde te brengen aan zijn nagedachtenis.
Door zijn oprechtheid en discreetheid, zijn ijver en dienstvaardigheid, zomede door zijn tact en bekendheid met de locale toestanden, heeft hij zich voor de Bank veel verdiensten verworven.
Moge de goede God ze hem rijkelijk vergelden.
Zijn nagedachtenis zal bij de leden der Bank zeker in dankbare herinnering blijven.
Hij ruste in vrede [26].
Vier foto’s van het echtpaar van Wersch-van Wersch.
Hun oudste zoon Hubert was van 1932 ook lid van het bestuur van de Boerenleenbank in Simpelveld. In 1944 kreeg hij zijn eervol ontslag.
Sociaal
Max had diverse stukken grond in Simpelveld maar ook in Nijswiller. In 1920 bood hij een partij slaghout aan dat groeide in het Schanternelsbos (bij Huls) en in de Keel in het Nijswillerbos. Ook aan de Wittensteen in Simpelveld (1920) had hij land.
Max en later zijn zoon Hubert behoorden tot de notabelen van Simpelveld. Die bewogen zich allemaal in dezelfde kring. Zoals in vele gemeenten was er ook in Simpelveld sinds 1896 een Landbouw-Casino opgericht. Vanuit de Maatschappij van Landbouw werden door de ‘wandelleeraar’ Corten door de hele provincie lessen gegeven. Bovendien rekende hij het tot zijn taak om op alle plaatsen waar hij kwam de invoering van het associatie- en genootschapswezen te stimuleren in de vorm van zogenaamde casino’s. Dit was een uit het Rijnland overgewaaid fenomeen met als doel boeren uit kleinere regio’s regelmatig op vrije middagen en avonden samen te brengen. Op die ongedwongen bijeenkomsten konden ze onder het genot van een glas drank over landbouw spreken en van elkaar leren. Ook konden ze zich met gemeenschappelijke projecten bezighouden, zoals het bestellen van zaad- en pootgoed, kunstmest, landbouwmachines, en verdere samenwerkingsverbanden voorbereiden [27]. In 1895 was er weer een vergadering waarop het volledige bestuur herkozen werd. Burgemeester Lodewijk van Wersch als erevoorzitter, de heer Houbiers als voorzitter, de heren Caspar van Wersch van de Hennenberg in Simpelveld en Nolls tot ondervoorzitters, de heer Max van Wersch tot penningmeester en de heer Herpers als secretaris [28].
In 1896 waren dat waren dat vrijwel dezelfde heren waarbij Caspar van Wersch nu voorzitter werd en de heer Houbiers ondervoorzitter werd. De heer Meentz verving de heer Nolls als tweede ondervoorzitter [29]. Max werd in 1919 herbenoemd in de commissie tot wering van schoolverzuim. Hierin zaten ook de burgemeester Houbiers het hoofd der school Jongen en na het overlijden van pastoor Zaunbrechers, pastoor Bremers.
Overstroming
In december 1925 was het extreem hoog water in de Maas. Het had in de Ardennen en Noord-Frankrijk zwaar geregend. Daarbij kwam de regen boven Zuid-Limburg ook nog bij. Het station van Maastricht stond 30 cm. onder water [30]. Van Zuid-Limburg tot voorbij Roosendaal had Nederland ontzettend veel last van het hoge water.
De notabelen van Simpelveld, onder leiding van burgemeester Houbiers kwamen in januari 1926 samen om een hulpactie op te zetten voor de ellende die de mensen uit het dorp leden door de watersnood. Dezen waren behalve burgemeester Houbiers zelf, pastoor Brewers en kapelaan Schulpen, oud gemeenteontvanger Max van Wersch, P. Jongen, hoofd van de openbare school, de wethouders Ploumen en Crutzen, de bestuursleden van het Armbestuur H. Drummen en J. Houben, M. Simons en P. Rademakers, bestuursleden van de respectievelijk de plaatselijke Christelijken Mijnwerkersbond en de R. K. Werkliedenvereeniging en tenslotte A. Engelen en C. Vliex als vertegenwoordigers van de Landbouwersbond, P. Lorschen namens de Middenstandsbond en Hubert van Wersch voor de Ambtenaarstand.
De uitkomst van deze bijeenkomst was teleurstellend. De collecte langs de deur bracht hoegenaamd niets op. Besloten werd dat er tijdens enkele missen een extra collecte gehouden zou worden. Enkelen, waaronder de burgemeester, wilden een inzameling organiseren, maar dat zou later nogmaals besproken worden [31].
Noten
[1] Nationale Militie, Hertogdom Limburg.
[2] Brief van Max van Wersch aan de gemeente. Privé archief.
[3] Limburger Koerier 12 november 1901.
[4] Jan Engelen: Heerlen van 1896 tot gisteren, Europese Bibliotheek,1993, blz.18.
Noten 5 -24 staan bij het artikel over de Boerenleenbank in Simpelveld.
[25] Het blad was vooral bedoeld voor de besturen en raden van toezicht van de lokale banken.
[26] Maandelijkse Mededelingen van de Boerenleenbank, augustus 1938.
[27] Gemeentearchief Venlo.
[28] Limburger Koerier 9 februari 1895.
[29] Limburger Koerier 25 januari 1896.
[30] Maasbode, 31 december 1925.
[31] Limburger Koerier 22 januari 1926.
Eerder gepubliceerd in de Bongard, tijdschrift van de Heemkundevereniging De Bongard, jaargang 32, nummer 2, 2020.
Gebroeders Reinders
In 1862 richtte Joannes Antonius Reinders, zoon van Anna Barbara Reinders in Simpelveld de gymnastiekvereniging Werk naar Krachten (WNK) op. Hij was een sportief man die een passie had voor gym en acrobatiek. De eerste leden die hij inschreef waren zijn twee zonen: Antoon Hubert Reinders (*1860) en Pieter Joseph Hubert Reinders (*1858). Antoon II nam in 1885 het voorzitterschap over van zijn vader. Ook Antoon betrok zijn kinderen bij WNK. In een van de oudste vermeldingen over WNK uit 1888 wordt verhaald hoe er een feest werd georganiseerd naar aanleiding van een internationale turnwedstrijd. Natuurlijk was er een optocht die met een lange ruiterstoet begon waarna er veertien gymnastiekverenigingen kwamen en vier muziekkorpsen. Dit alles gebeurde onder het voorzitterschap van de dertigjarige Max van Wersch ook uit Simpelveld. Zijn vader was herbergier aan de kerk, waar nu het restaurant BijMaxime is. In 1889 behaalde de turner Johannes Hubertus Stessen in Parijs het wereldkamioeschap. Antoon II vroeg kort hem om de trainer van WNK te worden, hetgeen gebeurde.
Werk naar Krachten bestaat vandaag de dag nog steeds in Simpelveld, maar de familie Reinders en Van Wersch zijn er uit.
Samenvatting
Max was in 1895 gemeenteontvanger van de gemeente Simpelveld. Hij was dit tot 1924. Bij zijn baan moest hij een borgstelling van ƒ 750 storten, terwijl hij een jaarinkomen had van ƒ 150. Hiervoor moest hij wekelijks een halve dag op het gemeentehuis werken.
Zijn neef Louis was toen burgemeester van Simpelveld. Van 1922-1935 was Max directeur van de boerenleenbank in Simpelveld. Hij bouwde in 1910 het huis bij de kerk in Simpelveld aan de Pastoriestraat 9, (die voorheen de Kerkstraat 9 was). Hier hield hij kantoor voor de bank en verhuurde later ruimte voor de bank. Na zijn overlijdens woonde zijn zoon Leo met zijn gezin hier.
De familiebanden
Jan Theodoor van Wersch, burgemeester van Simpelveld, trouwde in 1779 met Maria Lintjens. Zij kregen zes kinderen waaronder Jan Stefan (*1782) en Peter Joseph (*1790). Dat waren de overgrootouders van Maria Josephina en Maximiliaan.
Jan Stefan (*1782) trouwde Maria Lauvenberg en zij kregen tien kinderen waaronder Johan Joseph Hubert in 1818.
Johan Joseph Hubert trouwde met Anna Lumey. Zij kregen acht kinderen waaronder Maria Josephina in 1863 (blz 398,e,8)
Deze Maria Josephina trouwde met haar achterneef Maximiliaan van Wersch.
De broer van Jan Stefan: Peter Joseph (*1790) trouwde met Maria Cornely. Zij kregen drie kinderen waaronder Johan Stefan Hubert.
Johan Stefan Hubert (399, XII) trouwde met Anna Horsmans. Zij kregen achttien kinderen waarvan Maximiliaan het tweede kind was.
Deze Maximiliaan trouwde in 1892 dus met zijn achternicht Maria Josephina van Wersch.
In oktober 1936 schonken de erven Van Wersch-Van Wersch dit linker glas-in-loodraam van sint Hubertus aan de kerk van Simpelveld. De maker van het raam was Frans Balendong. Hij zette ook de naam van de schenkers rechtsonder. Per vergissing schreef hij erven Van Wersh-Van Wersch. Hij vergat de c. Hoewel Balendong in 1911 in Roermond geboren was, werkte hij vanuit Haarlem.
Ook Max Van Wersch schonk een raam aan de Sint Remigiuskerk van Simpelveld. In 1922 betaalde hij het raam van Sint Mattheus dat gemaakt was, met vele andere ramen, door atelier Oidtmann uit Linnich. Links onder staat: Max Van Wersch en familie.
Burgemeester Lodewijk van Wersch was de eerste die aan de kerk een raam schonk. Dat was in 1889. Klik hier voor Max van Wersch in de Simpelveldse Tak.