Artikelen
1: Bijdrage tot de geschiedenis van Simpelveld en Bocholtz, in Land van Herle, 1953.
2: Watervoorziening in het West-Romeinse Rijk, in Land van Herle, 1965.
Leo van Wersch (1903-1993) werd als vijfde kind in een gezin van zes kinderen in Simpelveld geboren. Vijf jongens en als jongst geborene, een meisje. Zijn vader was gemeenteontvanger. De oudere Leo interesseerde zich in geschiedenis en dan specifiek de Romeinse geschiedenis. Vandaar dat hij hier Romein wordt genoemd.
Opvallend was dat hun ouders allebei Van Wersch heetten.
In 1908 zat Leo op de Openbare Jongensschool aan de Irmstraat in Simpelveld (afgebroken in 1977) waar meester Jongen (1874-1945) het hoofd (1898- 1933) van was.
Op een ansichtkaart van het dorp Posterholt staat Leo met zijn verre nicht Fieny Verstraelen (1894-1987). Dit is de oudste foto van Leo. Haar vader, Peter Verstraelen, was hoofdonderwijzer in Sevenum. Het was een dagje uit geweest.
Deze foto werd op 31 oktober 1908 van de jongensschool in Simpelveld gemaakt. Jacques van Wersch (3) staat bovenaan. Links is meester Jongen en rechts meester Douven. 1 (linksonder) is Leo van Wersch, 2 (linksboven) is Zef van Wersch.
Voetballen in Simpelveld
Samen met zijn broer Jacques voetbalde Leo bij RKSVVS dat stond voor Roomsch Katholieke Sport Voetbal Vereeniging Simpelveld. De club ontstond in 1919. Jacques had met enkele andere jongens afgesproken om tot oprichting van een voetbalclub te komen. In de nieuwe club werd hij penningmeester en na een poosje voorzitter. Vijf mannen droegen een witte broek en vijf mannen een donkere broek. Waarschijnlijk de aanvallers en verdedigers. De doelman droeg als enige een witte trui. De huidige voetbalteams dragen geel-zwartgestreepte shirts. De club heet nu SV Simpelveld. Jacques van Wersch was de eerste penningmeester van de vereniging. Ook hun broer Zef speelde mee.
In 1920 wonnen zij tijdens de seriewedstrijden bij SVV Schandelen de wedstrijd tegen Voerendaal met 1 tegen 2. Hiervoor kreeg de voetbalvereniging de ereprijs. Furenthela (Voerendaal) kreeg de eerste prijs. In het boekje uitgegeven ter gelegenheid van het 50- jarige bestaan van SV Simpelveld 1919-1969, werd de ereprijs van Schandalen genoemd.
Hoogtepunt was de ere-prijs (een persoonlijke zilveren medaille) in Schandelen waar we tegen veel hogere clubs speelden en toch in de afmattingswedstrijden de eretitel haalden.
Tekenend voor deze sporttijd ons bijv. het feit dat een onzer spelers L. van Wersch. eveneens student te Aken, na een wedstrijd gespeeld te hebben, te voet naar Aken (Stolberg) liep.
Keizer Wilhelm II
Tussen 1923 en 1925 kreeg Leo van Wersch een ansichtkaart toegezonden van zijn broer Joseph en zijn tante Johanna. Johanna was in 1922 weduwe geworden.
Helaas is het jaar op deze ansichtkaart niet te zien. De kaart werd vanuit Doorn op 21 januari verstuurd naar:
Duitschland
Den Weled. Geb. Heer
Leo van Wersch
…..ing.
Aken Pr
Ellerstraat 10 1
Beste Leo! Goed aangekomen.
Zonder ongelukken naar huize Doorn gereden. Toevallig W II v.H. (noot: =keizer Wilhelm II von Hohlenzoller) met 2 dashonden in het park zien wandelen.
We waren ook in Amsterdam. Het is een interessante en prachtige stad. Vele groeten van Johanna.
We hebben eerst de haven bezocht, vandaar naar het Rijksmuseum met zijn prachtige Rembrands, Vermeertjes, Steens enz. Ook waren we in Artis en Aquarium. Beste groeten over aan Herr Darleij. Joseph.
School
In 1914 zat hij in de voorbereidende klas van de HBS in Heerlen (hij was 11 jaar). Aan het eind van het schooljaar (23 juli 1915) schreef de hoofdonderwijzer in zijn rapport: Leo gaat over naar de H.B.S. Daar leere hij met met nog grooteren ijver te meer omdat hij de Benjamin der klasse is! Proficiat! Leo, heel veel succes bij de verdere studie!
Na de HBS in 1915 ging hij drie jaar lang naar Rolduc. Tussen 1919 en 1923 werkte hij in een Opelgarage, bij een makelaar en weer in een garage.
In 1923 ging hij naar de Staatliche höhere Maschinenbauschule in Aken. Leo was 20 jaar. Hij verbleef bij zijn tante van moederskant in Burtscheid, een dorpje vlak bij Aken. Leo kreeg zijn diploma in 1925. Hij was nu Ingenieur Laufbahn.
De Maschinebausschule waar Leo sinds 1923 op zat was in 1909 in Aken gesticht omdat de industriële revolutie stevig kwam opzetten. Eerst in Engeland en toen via België en Nederland naar Duitsland. De regionale minister zag dat er vraag kwam naar hoger opgeleid personeel en stichtte deze Hogere Technische School. Tegenwoordig heet de school Fachhochschule en staat nog steeds op dezelfde plek als in 1909. Alleen met een nieuw gebouw aangezien het gebouw uit 1909 in de Tweede Wereldoorlog gebombardeerd was.
Het schoolgeld in 1909 was 150 mark per kwartaal. Daarbij kwam nog boekengeld, tekenmateriaal en excursies. Het was een zeer dure opleiding. Normaal duurde de opleiding vier jaar. Leo legde de opleiding af in drie jaar. Tegenwoordig duurt de opleiding zes jaar.
De genoemde Joseph die op de bovenstaande ansichtkaart de groeten doet aan Herr Darlij is de broer van Leo, de latere arts Zef van Wersch. De heer Darleij (na 1968 Darley) is Max Darley die ook de Maschinebauschule volgde. Leo en Max raakten bevriend. Enkele jaren later zou Max met Ella Sampermans trouwen, de nicht van Leo en Joseph.
Tijdens zijn studie in Aken reisde hij op en neer naar Simpelveld. Zodoende moest hij ook in Duitsland een Personal Ausweis hebben. Die kreeg hij op 30 augustus 1922. Als beroep stond er Student op. Hij woonde in de Ellestrasse 10.
Werk
In 1920 kreeg Leo van Wersch, toen 17 jaar, een Pas tot Grensverkeer. Deze pas gold voor één maand. Normaal werd een dergelijke pas aan Belgen en Duitsers uitgereikt die hier wilden gaan werken. Maar waarom werd de pas aan deze 17-jarige jongen uitgereikt. Hij was Nederlander en zijn vader ook.
De oorlog was immers al in 1918 afgelopen. Maar Duitsland had het nog steeds slecht. Vandaar dat er velen hier vanwege de betere lonen kwamen werken. Maar de andere kant op, naar Duitsland, vond nog steeds in hoge mate smokkel plaats. Die wilde de marechaussee proberen tegen te gaan onder meer door middel van deze passen.
Leo kreeg zo’n Pas tot Grensverkeer op 8 januari 1920 uitgereikt. De pas was alleen geldig tussen bepaalde grenspalen en tot 15 mei 1920.
Na zijn opleiding en met het diploma op zak ging Leo op 1 augustus 1925 bij de N.V. Waterleidingmaatschappij Zuid Limburg werken waar hij toezicht had op het bouwen van het leidingnetwerk. Toen alle leidingen aangelegd was, kreeg hij ontslag. Er was geen werk meer voor hem.
In 1927 woonde Leo woonde als Opzichter Waterleiding in de Papenstraat 7 in Maastricht waar hij in januari 1926 daar aankwam, (hij was 23 jaar). In februari 1927 vertrok hij weer naar Simpelveld en twee maanden later weer naar Maastricht en vijf maanden later (sept 1927) naar Simpelveld.
In 1928 ging hij bij de Staatsmijnen werken. De gasdistributie kwam net op gang en Leo bleef hier 35 jaar werken. Hij zei in een interview in het Orgaan van de Gasunie in 1982: De langste tijd bij het Gasdistributiebedrijf heb ik mij bezig gehouden met tracé’s en het verkrijgen van vergunningen voor de leiding aanleg. (…) In begin jaren zestig werd het ons duidelijk dat de gasvondst in Slochteren een ommekeer in de gasdistributie teweeg zou brengen. We zijn overgenomen door Gasunie, een maatschappij waar ik tot 1 februari 1968 zou werken als chef Grondzaken van district West.
Leo zou een dag later 65 worden. Hij werkte bij Limagas, de Limburgsche Maatschappij voor Gasdistributie.
Over de overgang van kolen naar gas zei Leo in hetzelfde artikel: De ommekeer kwam na de oorlogsjaren toen in de moderne woningbouw in de badkamers gasgeisers werden geïnstalleerd. De overgang van kolen op cokesovengas kwam geleidelijk op gang. Thuis hadden we bij strenge kou vijf kachels in gebruik waarvan er twee met gas gestookt werden. Later kwam er centrale verwarming op kolen (deputaatkolen).
Vlak na de oorlog was hij werkzaam bij de Staatsmijnen en dan 
specifiek van het Gasdistributiebedrijf in Heerlen. Ook hiervoor moest een pas hebben waardoor hij door Brabant en Limburg kon reizen. Op 19 maart 1946 kreeg hij weer zo’n pas waarin stond dat hij aanspraak op behandeling had als officier van lageren rang dan hoofdofficier. De pas werd door het Ministerie van Oorlog afgegeven. Leo kreeg de rang van administrateur. Hij was tijdelijk toegevoegd bij het Commissariaat-Generaal voor de Nederlandsche Economische Belangen in Duitschland.
Op 25 januari 1945 kreeg hij een Engelse brief van de Staatsmijnen mee dat hij vanwege de controles op de gasleidingen veel moest reizen, van ‘s-Hertogenbosch tot Vaals en daarvoor van de bevrijders vrij toegang moest hebben.
Leo was werkzaam bij het gasdistributienet van de Staatsmijnen dat in 1963 aan de Gasunie werd overgedragen. Dit net omvatte toen grote delen van Zuid-Nederland en werd gevoed met gas dat vrijkwam bij de fabricage van cokes. Eerst was het bedrijf in Schinnen gevestigd en in 1970 in Born.
1940
Enkele dagen na de Duitse inval in mei 1940 moest Leo verplicht drie Duitse officieren inkwartieren, één gewone inkwartiering (officier) en twee buitengewone inkwartieringen. Gewone soldaten werden in kleine huisjes ondergebracht.
Bevel tot inkwartiering van krijgsvolk.
De burgemeester der gemeente Simpelveld gelast aan Leo van Wersch wonende in deze gemeente (wijk of straat) a/d/ Kerk B no.9 het verstrekken van inkwartiering zonder voeding aan 1 officier ingaande op den 19 Mei 1940 tegen schadeloosstelling als vastgesteld bij artikel 8 van het gewijzigd koninklijk Besluit van 10 november 1892 (Stsbl. no 253)
De Burgemeester voornoemd.
Wat die vergoeding was, stond in de Nederlandsche Staatscourant van 30 november 1892. Klik voor Artikel 8.
Dat het een groot huis was, was ook de Amerikanen opgevallen. In 1945 werden hier enkele soldaten ondergebracht.
Familie
Zijn huwelijk met Juliana Bindels was in 1943, van huis uit onderwijzeres en sinds 1930 verbonden aan de Mariaschool op de Molenberg in Heerlen. Daarna gaf zij in 1937 les aan de Theresiaschool. Het jaar daarop ging zij weer naar de Mariaschool terug om als hoofd in 1950 over te stappen naar de St. Jozefschool en de nieuwe VGLO in Simpelveld. Hier bleef zij als lerares handwerken tot 1968 waar zij zij haar carrière als lerares aan de LEAO in Kerkrade afsloot.
Zij had ook de aktes Duits en Frans. Zij is ook jarenlang werkzaam geweest aan de lagere school in Molenberg.
Het echtpaar kreeg vijf kinderen. Zij woonden in het huis van zijn vader aan de Pastoriestraat in Simpelveld.
Linkerfoto: Leo van Wersch, Fientje Souren, Johanna Souren, Cecile van Wersch, Anna Souren-van Wersch, Marcel van Wersch, Ben van Wersch.
Toen Leo in 1953 50 jaar werd, nam zijn vrouw deze foto van hun gezin.
Anna Souren-van Wersch was een zus van zijn vader, dus een tante van Leo. Johanna (1898-1983) en Fientje (1892-1973 waren twee dochters van Anna (1860-1953).
Middenfoto
Achterste rij:
Xavier van Wersch, Betty Dijk met Valerie, Marcel van Wersch met Juliëtte, Wilma Vorage met Rommie van Wersch, Tom Schulte.
Middelste rij:
Aureel van Wersch met Marc, Leo van Wersch en zijn vrouw Jules Bindels, Cecile van Wersch en Ton Schulte.
Onderste rij:
Marcel, Pascal, Joop Westra, Paul, Rieke van de Laar, Leo met Ben van Wersch.
Rechterfoto.
Het huis aan de Pastoriestraat 9 in Simpelveld werd door Leo’s vader in 1910 gebouwd. Klik hier.
Romein
Leo had tijdens zijn werk en na zijn pensionering veel aandacht voor geschiedenis en archeologie. In het bijzonder de Romeinse tijd boeide hem zeer. Hij schreef artikelen, hield spreekbeurten en ging veel op reis op zoek naar overblijfselen van deze tijd.
Hij was natuurlijk ook lid van het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap.
Zijn erfenis in de vorm van aantekeningen, boeken en foto’s is zeer groot.
Benedictus
In januari 1952 werd de stichting Vrienden van de Sint Benedictus Abdij in Mamelis opgericht. Leo was direct penningmeester.
In Memoriam Maria Leo Hubert van Wersch
Op 25 oktober 1993 overleed de heer Maria Leo Hubert van Wersch. Hij woonde in de Pastoriestraat in Simpelveld. Met zijn 90 jaar was hij het oudste lid van de werkgroep van de historische kring ‘Het Land van Herle’, waarbij hij zich reeds in 1949 aanmeldde. In die tijd was hij werkzaam bij ‘De Staatsmijnen’, het laatst bij de afdeling gas. Trouw bezocht hij de vergaderingen van de werkgroep tot handicaps hem dit verhinderden.
Jarenlang is hij ook bestuurslid/penningmeester geweest van “Het Land van Herle’. Bijzonder was dat hij zes abonnementen van het tijdschrift betaalde, één voor zichzelf en de andere voor de kinderen.
Hij was geïnteresseerd in diverse historische onderwerpen, zoals de Romeinse tijd, de Franse tijd, de geschiedenis van Simpelveld en de geschiedenis van de familie Van Wersch.
In ons tijdschrift vinden we van hem in 1953 een ‘Bijdrage tot de geschiedenis van Simpelveld en Bocholtz in de Franse tijd’ en in 1965 een artikel over de ‘Watervoorziening in het West-Romeinse rijk’. Over dit laatste onderwerp hield hij ook een lezing en verder onder meer over bepaalde belangrijke personen uit de grote Van Wersch-familie.
De genealogische gegevens hierover werden door hen samengebracht in de serie ‘Op zoek naar onze voorvaders’, waarin de gehele Van Werschhistorie wordt beschreven en met documenten verhelderd in niet minder dan vier delen.
Door een tweetal hersenbloedingen was communicatie via het gesproken woord voor hem onmogelijk. Zoals ook zijn bidprentje vermeldt, waren zijn laatste levensjaren zeer moeilijk: Met ijzeren wilskracht overwon hij zijn ziekte en leerde hij met zijn handicaps leven. Tekenend voor hem was zijn grote, blijvende belangstelling, desondanks, voor alles wat ‘Het Land van Herle’ betrof tot het laatste moment. Wij verliezen in Leo van Wersch een trouw, inspirerend en hard werkend medelid. Wij zullen hem dankbaar blijven voor alles.
bron: Gepubliceerd in “Land van Herle” jaargang 43, nr. 4, okt/dec 1993, blz. 105, geschreven door L. Augustus en M. van der Wijst.
Op de foto staat de werkgroep van de historische kring “het Land van Herle” in 1962.
Tegenwoordig geven zij het blad MijnStreek uit. Alleen de personen zijn inmiddels vernieuwd.
In 1962 was de eindredacteur van het blad, dhr. L. van Hommerich (de man zittend in het midden) 25 jaar archivaris van de gemeente Heerlen. Ook lid van de werkgroep waren 1: Leo van Wersch en 2: Hub. van Wersch uit Simpelveld.
Klik hier voor Leo van Wersch in de Simpelveldse Tak.