Paul van Wersch en zijn neef Harry Vanwersch maakten naast hun vaste baan veel schilderijen. Van Paul zijn er veel bewaard gebleven. Van de schilderijen van Paul Servaas van Wersch weet iedereen die hem kende, dat hij zijn schilderijen niet met een penseel schilderde maar met een plamuurmes. Al het werk van Paulus Servatius van Wersch zijn uitsluitend met palet-messen gemaakt om meteen hele vlakken verf snel en trefzeker op paneel over te brengen.
Het mengen van kleuren gebeurde vaak op het paneel. Dat is ook in zijn zelfportret goed te zien. Palet-messen zouden bij zijn virtuoze werkwijze in grote schildersdoeken snijden. In zijn atelier was geen enkele penseel te vinden. Paul signeerde zijn werk met PS van Wersch dat hij met een smal palet-mes in de nog natte olieverf kraste.

In 1928 behaalde hij zijn akte Handteekenen voor het lager onderwijs. In 1935 deed hij examen voor de akte Handteekenen en decoratief teekenen aan het Nijverheidsonderwijs in Rotterdam. Paul kreeg in de oorlog en erna nog lang les van Piet Vermeulen in Maastricht. Zijn plannen om leraar te worden zijn maar vier jaar werkelijkheid geworden toen hij tekenleraar was op de avondschool in Kerkrade. Blijkbaar gaf hij dat op omdat hij  als bouwkundig (hoofd)opzichter op de Emmamijn ging werken en later bij DSM. Hij ging in 1938 er voor het eerst naar toe en was 29 jaar. In december 1967 werd de Centrale Bouwkundige Dienst opgeheven en werd hij met zijn collega’s overgeplaatst naar de Afdeling Nieuwbouw DSM.

In zijn leven zijn er slechts vier exposities van zijn werk geweest: in Kerkrade in 1948, in Treebeek (nu opgegaan in Brunssum) in december 1956, in Geleen in december 1960 en een half jaar voor zijn dood in 1984 in de Stadsschouwburg van Heerlen.
Over de expositie in Geleen schreef het personeelsblad van de Staatsmijnen:
Voor liefhebbers van de schilderkunst heb ik een aardig nieuwtje. De talentvolle en bekende schilder Paul van Wersch, hoofdopzichter bij de Bouwkundige Afdeling op het Hoofdbureau, heeft in de grote hal van De Hanenhof te Geleen een tentoonstelling ingericht van eigen werk. Morgen, 17 december, om 4 uur n.m. wordt ze door Paul Haimon geopend met een inleiding over de betekenis van het werk van de exposant. De tentoonstelling loopt tot 29 december en omvat 35 werken. Als u eerstdaags soms in Geleen komt, kunt u er best eens gaan kijken, Zelfs een apart reisje naar De Hanenhof loont der moeite., De expositie is gratis toegankelijk.

Volgens zijn weduwe zijn er wel meer dan duizend schilderijen door hem gemaakt. Hij schilderde tenslotte vijftig jaar lang. De schilderijen zijn de hele wereld overgegaan, vooral naar vrienden, familie en kennissen.

Bruggen (klik op een foto)

Weltermolen (klik op een foto)

Aan de Geul (klik op een foto)

Bloemen (klik op een foto)

Lente (klik op een foto)

Huizen (klik op een foto)

Diverse schilderijen (klik op een foto)

Landschappen (klik op een foto)

In 1946 was er in Kerkrade een verkoop expositie. De parochie Kerkrade West wilde kerkklokken aanschaffen. Zij nodigden zes kunstenaars uit waaronder Paul. De krant schreef:  Eenige variaties in het werk van Vanwersch zouden zeker zijn kunst ten goede komen. Zijn werken dwingen ons echter respect af. (bron: Limburgsch Dagblad september 1946).

In 1948 werd het 100 Jaar Spekholzerheide bestaan gevierd. In de R.K. Meisjesschool was toen een schilderijententoonstelling van plaatsgenoten, waaronder dus Paul van Wersch.

Tentoonstelling Paul van Wersch (1984)
Heerlen -Gisteren is in de foyer van de Heerlense Stadsschouwburg de expositie van werken van Paul van Wersch officieel geopend. De expositie van olieverven wordt gehouden ter gelegenheid van de 75ste verjaardag van Paul van Wersch. De tentoonstelling duurt tot en met 18 november en is dagelijks te bezichtigen.

In 1952 vierden De Staatsmijnen hun 50-jarig jubileum onder meer in kasteel Hoensbroek. Er was heel wat georganiseerd, ook een schilderijen en tekenwedstrijd. Paul van Wersch reikte  als jurylid de prijzen uit.  Het schilderij dat in deze krant staat, staat hierboven in kleur afgebeeld onder de kop: Aan de Geul.

1960

Met plamuurmes op hard-board
Paul van Wersch met expositie in Geleen
 
Bloemstukken en landschappen
 
In de Hanenhof te Geleen werd zaterdagmiddag onder zeer grote belangstelling een tentoonstelling geopend van schilderijen door de in Heerlen-Molenberg wonende heer Paul van Wersch in zijn vrije tijd geschilderd. Vele collega’s uit het mijnbedrijf waar de heer Van Wersch een belangrijke functie vervult en ook, vooral uit Geleen, veel amateurschilders waren deze hartelijke Zuid-Limburger, ruim 50 jaar geleden in Eys geboren, te midden van zijn bloemige schilderstukken komen begroeten.
 
Paul van Wersch heeft vaak aan allerlei groepsexposities van amateurs meegedaan, hij vond thans het moment rijp om eens alleen met zijn jongste werk voor de dag te komen. Reeds meer dan een kwart eeuw tekent en schildert hij, maar het is eerst in de laatste tijd dat hij zichzelf heeft gevonden. Zijn beste leermeester noemt hij Piet Vermeulen, de techniek die Vermeulen hem leerde heeft hij echter verwisseld voor een eigen methode. Hij werkt met het gewone schilders plamuurmes. Het lijkt een onmogelijkheid om hiermee ’n nauwgezet luisterende schildertechniek te bereiken, maar voor Paul van Wersch is het een instrument geworden dat hij merkwaardig goed beheerst.
 
Hij verkrijgt er heel geraffineerde effecten mee. Er is een stilleven op zijn tentoonstelling: glazen en flessen tegen een groene fond. Nu mag men die flessen en glazen ’ns bekijken. Met ’n enkele draai van zijn met is de suggestie gegeven van wat hij meedelen wilde. Persoonlijk vinden wij dat Paul van Wersch het best slaagde in de verschillende bloemstukken en enkele Limburgse landschappen. Over ’t geheel is hij nog de volbloed levensgenieter, een romantisch Limburger, die een beperking der kleuren een rem vindt op wat hij uitbundig en geestdriftig uit wil zeggen.
 
In de landschappen is die romantiek dan dikwijls te sterk, niet meer overeenstemmend met het realistische gevoel van onze tijd. Het is de amateur-schilder gegund deze romantiek te schilderen.
 
Maar nu wij de doeken in Geleen bij elkaar zien, overheerst die romantiek toch wat te zeer. We denken dan aan ’t schilderij met de brug en het gezicht op Eysden. Bij de twee woonwagenkampen en het kleinere doek Bommerig, als ook het doek Oogsten trof de schilder een rake sfeer en wist hij in zijn techniek, die soms ook wel de verf te onbewerkt laat, ook de details geraffineerd in te passen in het geheel.
Bij de bloemstukken is hij het verst. Daar beheerst hij zijn motiefje. Hij schildert het licht in de kleuren die de bloemen hem geven. Hij weet ze levendig en gebonden op het vlak te brengen, telkens anders, meestal behoorlijk. Een veldboeket en Zonnebloemen (er zijn meer titels die het noemen waard zijn) zijn bijzonder geslaagd. Men staat ook in bewondering voor het grote doek Herfst, vooral om de technische afwerking bij diverse partijen, waarbij men de uitbeelding echter weer net iets te lyrisch romantisch kan vinden. Wat dit aangaat, zal men echter deze enthousiaste liefhebber van de schilderkunst maar rustig zijn gang moeten laten gaan want wanneer schilders van zijn slag, door de jonge schilderkunst gedreven, moderne paden inslaan, komt dat hun werk meestal niet ten goede.
 
Paul van Wersch weet in onderdelen van zijn doeken dingen te bereiken die heel opmerkelijk zijn, er valt voor menigeen zelfs iets van te leren, en een enkele maal raakt hij een stukje poëzie dat, al is er toeval bij geweest, maar daar mag men ook ’n weinig op rekenen men zich zal blijven herinneren. Voor de collega’s die ook schilderen, werd deze expositie ’n verrassing en is zij moedgevend. Een amateur die volhardt en gestaag blijft werken, krijgt op de duur ook zijn beloning. De heer Paul van Wersch, een regelmatig bezoeker van exposities, is een exponent van de Zuid-Limburgse levenskunst, hij is beschouwer maar hij is meteen actief bezig. Hij heeft het zover gebracht, dat wat hij zelf bereikt en wellicht, bij meer beheersing in de kleuren, nog meer bereiken kan, schoonheidsontroering geeft. Dit is benijdenswaardig, want het is geluk.
P. H.
 
Limburgs Dagblad 21 december 1960

Harrie Vanwersch (1915-1985)

De neef van Paul, Harrie Vanwersch schilderde ook soms. Van hem zijn aanmerkelijk minder schilderijen bekend. Zij hadden dezelfde grootvader.
Hoewel je Harrie schrijft, was zijn roepnaam in Eys: Haarie. Harrie werd door import-Limburgers gebruikt.

Op 1 augustus 1954 werd hij lid van de Nederlandsche Katholieke Mijnwerkersbond en beëindigde dat in 1 februari 1968. Zijn werkgever was De Mijnstreek uit Heerlen (dat was de zuivelfabriek in Heerlen. Hij heeft maar twee jaar ondergronds gewerkt en de rest 23 jaar als schilder bovengronds en later als schilder op de melkfabriek Campina te Heerlen. Als hobby was hij decorschilder, bijvoorbeeld voor de toneelclub Verenigde Vrienden in Eijs. Zijn bidprentje vermeldt dat hij vaak stillevens schilderde maar ik gebruik wel felle kleuren, want het leven is niet altijd somber.

Harrie Vanwersch trouwde in 1949 met Marie Kokkelmans (1920-1977). Zij kregen een dochter Claartje Vanwersch.

Aan de naam Vanwersch zijn ze gekomen toen zijn vader Joep bij een geboorteaangifte zich verschreef en omdat te laten wijzigen kostte veel geld. Maar ze zijn echte “van Werschen”, want zo schrijven zij het ook uiteraard, alleen op de officiële stukken staat het aan elkaar.

Harrie Vanwersch werkte bij de Staatsmijnen. Als hobby was hij kunstschilder. In het personeelsblad van de Staatsmijnen verscheen in 1957 het volgende artikel met foto:

Kruisbeelden
Schilders heb ik in deze rubriek al heel wat ten tonele gevoerd. Schilders van landschappen, portretschilders, schilders van stillevens. Op de Wilhelmina liep ik deze dagen een schilder van een geheel ander onderwerp teen het lijf. Het was Harie van Wersch (42) uit de timmerwerkplaats die woonachtig is in Eys-Wittem. Hij beschildert houten crucifixen. Dit is zijn specialiteit geworden sedert de dag dat zijn baas, de heer Wetzels, zo eens terloops bij hem informeerde of hij zich daartoe in staat achtte. Van Wersch, die voordien al menig schilderstuk had vervaardigd, probeerde het en het lukte hem wonderwel. Een kruisbeeld van vijftig bij negentwintig centimeter. En hoe gaat dat als je eenmaal blijk hebt gegeven van kwaliteiten? Er meldden zich meer liefhebbers voor de kruisbeelden van Van Wersch; op het ogenblik heet hij er al meer dan zestig gemaakt. Hij heeft thuis een atelier ingericht, waar hij heel wat vrije uren doorbrengt. Zijn succes heeft hem geïnspireerd tot het volgen van de zaterdagmiddagcursus op de Kunstnijverheidsschool in Maastricht. De aanleg voor de schilderkunst heeft hij overigens niet van een vreemde. Een oom maakt zich op dit gebied ook verdienstelijk en bovendien zijn neef; hoofdopzichter Van Wersch van de Emma, die voor de lezer stellig geen onbekend zal zijn. De laatste geldt voor Harie van Wersch min of meer als leermeester.

In het artikel wordt gesproken over zijn oom en over zijn neef. Het is echter niet zijn oom, maar zijn zwager, de broer van zijn vrouw. Deze Johan Kokkelmans was hoofd van de school in Eys en tevens de dirigent van het heren- en dameskoor van Eys. In zijn vrije tijd tekende en schilderde hij veel. Twee van zijn kinderen (Marianne en Ger) zijn daardoor ook gaan schilderen.
Zijn neef is natuurlijk Paul Servaas  … zie de informatie boven aan deze pagina.

De tekeningen op de foto zijn opdrachten van de kunstnijverheidsschool in Maastricht waar hij op zaterdagmiddag met de bus naar toe ging nadat hij in de morgenuren gewerkt had op de Staatsmijn Wilhelmina. Hij kwam met de mijnwerkersbus terug om 12.30 uur en nam dan de lijndienst van de LTM om 13.30 uur naar Gulpen waar hij overstapte op de lijndienst naar Maastricht en om 18.00 uur was hij terug in Eys.

Klik hier voor Servaas van Wersch in de Wittemse Tak.
Klik hier voor Harrie Vanwersch in de Wittemse Tak.