Dr. v. Wersch, Heerlerbaan, veertig jaar huisarts

H. van Wersch, arts en wetenschapsman.

HEERLEN, 21 juni — Op donderdag 29   juni a.s. zal Dr. H. J. van Wersch te  Heerlerbaan zijn 40-jarig jubileum als arts vieren. Hoewel velen ongetwijfeld   deze kans willen aangrijpen om deze   huisarts met een voortreffelijke naam in de medische wetenschap te huldigen, zal hjj op 29 juni afwezig zijn.

Dr. van Wersch is herstellende van een zware  operatie. Misschien krijgt men een nieuwe kans op 10 oktober a.s. als hij de dag herdenkt waarop bij zich voor 40 jaar als huisarts op de Heerlerbaan vestigde.

Dr. van Wersch is te Simpelveld geboren. Na in Rolduc een gymnasium b-opleiding te hebben gevolgd, studeerde hij medische wetenschappen aan de universiteiten van Utrecht en Amsterdam. Aan de laatste universiteit deed hij op 29 juni 1927 zijn artsen-examen. Daarna keerde hij spoedig naar Limburg terug, waar hij zich als huisarts vestigde te Heerlerbaan.

Ondanks het vele werk, dat de opbouw van een praktijk met zich brengt, zag de jonge arts kans reeds in 1935 tot doctor in de medische wetenschap te promoveren en reeds zijn proefschrift was een aanwijzing hoe deze huisdokter juist in zijn praktijk aanleiding vond tot wetenschappelijk werk. Een patiënt, die aan de schildklier was geopereerd en daarna krampen kreeg — een gevolg   van de verwijdering van de bijschildklieren — werd voor hem aanleiding tot zijn proefschrift „Tetanie en haar behandeling”, waarop hij bij professor Snapper in Amsterdam promoveerde.

WETENSCHAPPELIJKE ONDERZOEKINGEN
Een ander geval uit zijn praktijk — een   patiënt die aan skeletafwijking leed, wat zo stelde hij vast, veroorzaakt werd door eenzijdige voeding — bracht hem tot bestudering van skeletafwijking bij   scheurbuik en Engelse ziekte. Voor deze studie werkte hij niet alleen op zijn eigen laboratorium, dat hij in het souterrain van zijn woning inrichtte, maar bezocht hij ook regelmatig het histologisch laboratorium van de professoren Heringa en Kroon aan de gemeentelijke universiteit in Amsterdam. De resultaten van deze studie zijn uiteindelijk neergelegd in zijn boek „Scurvy as a skelet disease”, dat in 1954 bij Dekker en v.d. Veght verscheen.

Van welke betekenis het werk van deze Heerlense huisarts was, blijkt wel uit het feit, dat prof. Kroon bij het aanvaarden van zijn ambt als hoogleraar aan de gemeentelijke universiteit van Amsterdam in 1961 in zijn rede deze woorden aan hem wijdde: „Waarde van Wersch, de vele jaren, dat u, medicus   uit het zuiden, op ons laboratorium uw skeletonderzoek verrichtte, zijn jaren van stimulerende activiteit geweest”.

Inmiddels was Dr. van Wersch alweer aan een nieuwe studie begonnen, die in 1963 uitmondde in een publicatie in het internationale medische tijdschrift Acta Anatomica van Karger te Bazel-New   York en die de alkalische fosfatase in de lever bij ratten behandelde, waarbij de galgang wordt afgebonden.

WEER NIEUWE PUBLICATIE
En ondanks zijn ziekte wil Dr. van   Wersch zijn 40-jarig jubileum als arts vieren met een nieuwe publicatie, waar in hij argumenteert dat de experimentele studie omtrent de alkalische fosfatase, die hij op ratten deed, ook voor de mens belangrijk zal kunnen zijn Dit wetenschappelijk werk verrichtte hij   naast zijn uitgebreide praktijk als huisarts, die hij met hart en ziel vervulde en die hij begin juli weer hoopt te hervatten.

Limburgsch Dagblad 22 juni 1967

En in het Tijdschrift voor Geneeskunde verscheen dit onderstaand artikel.

PERSONALIA
Dr. H. J. van Wersch 40 jaren arts.-Men zal wel van mij willen aanvaarden, dat VAN WERSCH een goed huisarts is: zijn enorme praktijk op Heerlerbaan kon hij bij het voortschrijden van zijn jaren slechts met moeite kleiner maken. Trad hij aan het ziekbed, dan trad het Vertrouwen binnen en wel vooral door zijn ernst en zorgvuldigheid bij het stellen van de diagnose. Het zeer bijzondere, dat VAN WERSCH kenmerkt, is zijn zin voor wetenschap, “La science pour la science”, niet vreemd naast zijn zin voor het vioolspel, samen met zijn kinderen. Zijn huis getuigt van bijzondere smaak.

VAN WERSCH werd geboren niet ver van zijn praktijk, in Simpelveld. Hij studeerde in Utrecht en Amsterdam, en na een korte periode als assistent op de interne afdeling van het ziekenhuis St. Joannes de Deo vestigde hij zich in de buurtschap Heerlerbaan te Heerlen, in 1927. Met een ijzeren wilskracht zette hij zich aan de bewerking van een proefschrift, voort komend uit gevallen in de praktijk, en handelend over problemen betreffende de kalk- en de fosforwisseling. Het biochemisch onderzoek verrichtte hij deels thuis, deels bij Prof. SNAPPER te Amsterdam.

In 1935 promoveerde hij bij SNAPPER op het proefschrift Over tetanie en hare behandeling. Bij die gelegenheid zijn door promotor en anderen woorden van hoge lof gesproken. Hierna verschenen onderzoekingen over “Vitamine- A-stofwisseling bij aandoeningen van de schildklier”, “Het verbruik van Vitamine C door de mens” en over “Skeletafwijkingen bij scheurbuik”. Daarna verrichtte hij thuis fraaie en originele onderzoekingen over het ontstaan van vitamine C in granen, en over het verband tussen vitamine C in assimilerende planten en chlorofyl.

Een hoogtepunt in zijn wetenschappelijk werk bereikte VAN WERSCH toen hij bij een patiënte ontdekte, dat zij aan de ziekte van Barlow leed. Intussen was de tweede wereldoorlog begonnen en was VAN WERSCH inmiddels zeer bevriend geworden met de hoogleraren FORMIJNE, VAN EEKELEN, KROON en HERINGA. Hij stelde als secretaris van de commissie voor de artsencursus zijn huis open voor het houden van wetenschappelijke voordrachten. In 1940 werd VAN WERSCH lid van het Genootschap ter Bevordering van Natuur-, Genees- en Heelkunde te Amsterdam.

In 1954 verscheen van zijn hand een boek van academisch formaat: Scurvy as a skeletal disease, met een uiterst waarderend voorwoord van Prof. HERINGA. In dit werk werden vergelijkingen gemaakt met rachitis en onderzoekingen over alkalische fosfatase geïntroduceerd.

VAN WERSCH zette daarna zijn onderzoekingen op het histologisch laboratorium te Amsterdam voort, en mocht daar de medewerking hebben van onderzoekers als KROON, NEUMANN,WISSE en RUYTER. Er werd hem namens T.N.O. een ruim bedrag ter beschikking gesteld voor werk over alkalische fosfatase, uitgaande van proeven op ratten, waarbij de galgang werd onderbonden en een galfistel werd aangelegd. Het bleek hem, dat de hierop volgende vermeerdering van de alkalische fosfatase in het serum afkomstig is uit het bindweefsel van de driehoekjes van Kiernan en niet uit de levercellen.

Een publikatie staat op stapel, waarin hij het vermoeden uitspreekt, dat zulks ook bij de mens het geval is, en de alkalische fosfatase waarschijnlijk van fibroblastische origine is, zoals dit ook bij verschillende beenziekten vermoed wordt.

Op 29 juni is het feest op Heerlerbaan : “dr Dokter is veertig jaar bi os” (Limburgs voor: de dokter is 40 jaar bij ons). Het is te hopen, dat VAN WERSCH die onlangs een chirurgische ingreep ondergaan heeft, dan wat meer op krachten is want in Limburg pleegt men bij dergelijke gelegenheden niet kleintjes voor den dag te komen.

VAN WERSCH, destijds kreeg ik een presentexemplaar van je prachtige boek Scurvy as a  skeletal disease. Voorin schreef je: “uit vriendschap”. Ik ben uitermate trots op deze vriendschap! Moge er nog veel goeds weg gelegd zijn voor jou, je trouwe vrouw en je kinderen.

bron: Ned. Tijdschrift Geneeskunde, 111, nr 25, blz 1147

Klik hier voor Jozef van Wersch in de Simpelveldse Tak.