Op 18 juni 1827 legde Jan Michael Vanderheijden bij de burgemeester van Wittem een klacht neer tegen Jacob Allelein. Van het gebeurde werd een proces verbaal opgemaakt. Johannes Jacobus Allelein werd in Epen in maart 1792 gedoopt. Hij trouwde september 1815 met Johanna Catharina Deliège uit Epen die tien jaar ouder was. Hij overleed in december 1863, 71 jaar oud.
Dit staat in de aanklacht. Waar is dan de Steenberg en waar is Rijsberg.?
De familie Vanderheijden woonde in Klein-Kullen (de onderste pijl) waar zij twee huizen hadden. Een klein en een groot. Die panden bestaan niet meer, maar lagen op de plek waar nu de Terzieterweg 15 in Epen is.
De Steenberg (de middelste pijl) lag boven Epenerheide (nu Eperheide) en zij gingen over de Rijsberg. Dit moet verkeerd verstaan zijn door de ambtenaar. Want zij zullen Schweiberg (de bovenste pijl) gezegd hebben.
De processie trok dus door het gebied van Epen.
Op 12 juli 1827 stuurde de secretaris van de gemeente Wittem dit proces verbaal naar dhr. Ross, vrederechter van het kanton Gulpen.
De Secretaris van de gemeente Wittem aan den Wel Edele gestrenge heer de heer F.J. Ross Vrede Regter van Kanton Gulpen,
Gestrenge heer
Schoon de getuigen aangehaald in het hiernevens gaande proces verbaal tot heden voor mij, noch zekerlijk voor de heere Burgemeester verschenen zijn om het met de waarheid te bekrachtigen, kan ik het niet langer op de secretarie, onder mijn oogen laten leggen, dus verzoeke, op het aller vriendelijkste zijne gestrengheid, van voor het noodigste te willen zorgen.
Ontvangt wel Edele gestrenge heer de verzekering mijner achting en Eerbewijzing waar mede heb de Eer te zijn
De Secretaris Voornoemd
S. Versele
Simon Livinus Versele, overleden Wittem 7 maart 1842 , 65 jaar. Hij woonde zelf in Partij.
15 juli 1827: Deze Versele stuurde drie dagen later de zaak op zijn beurt weer door naar de procureur des konings te Maastricht. Hij schreef:
Ik heb de Eer U Edg: bij deezen te laeten toekoomen een Proces Verbaal gemaakt door den Burgemeester van Wittem op den 18 van den voorigen maand, over klagten van Johannes Michel Van der Heijden, wegens slagen welke men zijne Echtgenoote in de Processie aldaar heeft toegebragt.
Gemeld Proces Verbaal is mij eerst bij de neevensgaande brief van den Secretaris van gemeld gemeente in dato den 12e dezes toegezonden
Ik heb de Eer met alle hoegachting mij te noemen
U Edelgestrenge
Ootmoedige Dienaar
F.J. Ross
Vrede Regter
Gulpen den
15 Julij 1827
Floris Jacob Ross werd op 22 november 1775 te Maastricht in de St.Jan gedoopt. Hij overleed op 29 november 1833 in Maastricht op 58-jarige leeftijd. Floris Jacob Ross was notaris in Vaals, in Loosdrecht en in Gulpen geweest voordat hij vrederechter werd in het kanton Gulpen.
Op 9 september 1827 werd de dagvaarding afgegeven voor Maria Theresia van Werst en aan deszelve echtgenoot Jan Michiel vanderheyden Als ook aan Pieter Jozef Frijns
Allen te Wittem.
Om op vrijdag 5 oktober 1827 ten negen ure des ochtends, in persoon voor de Correctionele Regtbank, in het Paleis van Justitie te Maastricht, ter verschijnen, om getuigenis der waarheid te geven, in zaken het Offcie tegen Jacob Allelein beschuldigd van mishandeling zullende bij gebrek aan verschijning daartoe bij boete en des noods bij den lijve, ingevolgde de wet, worden gedwongen.
9 september 1827: De procureur des konings gaf opdracht om Jacob Allelein te Epen onder Wittem te dagvaarden ten einde op Vrijdag vijfden October 1827 ten negen ure des ochtends, in persoon voor de Correctionele Regtbank, in het Paleis van Justitie te Maastricht, te verschijnen, als zijnde beschuldigd van op 17 Junij ll maria Teresia van werst mishandeld te hebben
Om aan het onderzoek, hetwelk alsdan zal plaats hebben, tegenwoordig te zijn, en het tusschenkomende vonnis te hooren uitspreken.
Gedaan in het Parket te Maastricht den 9 7ber 1827
w.g. s. velemans
Op 18 september 1827 werd het bevel tot dagvaarding door de deurwaarder van de rechtbank van eerste aanleg te Maastricht uitgereikt aan Maria Theresia Vanwerts (!) in haar woning sprekende met haar zelfs.
2e: deszelven echtgenoot Jan Michiel vanderheijden in zijn woning sprekende met zijne huisvrouw voornoemd
3: aan pieter jozef freijns in zijne woning sprekende met zijne huisvrouwe.
(…)
En heb ten woonhuize van de gedaagde sprekende als boven afschrift gelaten, zoo van het bevelschrift tot dagvaarding, als van de tegenwoordige akte.
De kosten zijn eenen gulden vijf en zestig en eener halve cents.
W. Breukers
Dat was Willem Breukers, geboren Maastricht 20 december 1784, trouwde november 1818 met Maria Josepha Albertina Defise, geboren Maastricht 8 september 1787.
18 september 1827: De deurwaarder geeft de dagvaarding aan Jakob allelein wonende te Epen in zijne woning sprekende met zijne huisvrouw.
Dit bevelschrift kostte 47 centen.
5 oktober 1827
Verslag van de correctionele zitting van Vrijdag 5 October 1827
tegenwoordig zijnde de Heeren Vanheijlerhoff Vice President, Haenen en Stas, Regters, van Panhuijs substituut prokureur des Konings en Mr. Micheels (onleesbaar) Commies griffier in zake het officie tegen Jacob Allelein, oud 37 jaren, dagloonder geboren te Epen en wonende te Epen onder Wittem
Betigt van mishandelingen
voordragt der zaken
Lezing van het verbaal
Verhoor der getuigen
Maria Theresia Vanweert huisvrouw van Machiel Vanderheijden, oud 29 jaren, wonende te Wittem., verklaart onder eed dat willende bij de processie gaan, de betigte haar heeft getrokken bij de rokken, en achteruit getrokken heeft en haar vervolgens op de borst gestoten heeft.
Machiel Vanderheijden, oud 29 jaren, akkerman, wonende te Wittem verklaart onder eed dat komende om na de processie te gaan, de betigte zijne huisvrouw heeft aangerand en terug gehouden, hij alsdan daar bij is aangekomen en gezegt heeft waarom laat gij haar niet mede gaan, hij alsdan geantwoord heeft om dat zij niet moest daar bij zijn.
Pieter Joseph Frijns, oud 36 jaren, akkerman wonende te Epen verklaart onder eed dat de vrouw op de processie is aangekomen de betigte haar alsdan daar bij niet heeft willen bij laten, en niet gezien te hebben dat deze haar gestoten heeft, dat deze vrouw wilde in de rij der mans personen gaan.
Getuige ter ontlasting
Jan Joseph Swanen oud 51 jaren, pastoor, wonende te Epen verklaart onder eed dat hij in de kerk gepubliceerd heeft dat hij 4 menschen aanstelde voor de order te houden in de processie, dat een ieder die niet in zijnen post is waar de processie afgaat dezelve moeten wagten om achter aan te gaan.
De betigte zegt dat hij de klaagster niet geslagen heeft, dat hij haar ook niet gestoten heeft.
De teregtzitting geopend en publiek verklaard zijnde, zoo heeft het officie geconcludeerd tot de vrijspraak des betigten. Waar op na gehoudene deliberatie vonnis in openbare audientie is uitgesproken geworden.
M: Micheels
De Regtbank:
gelet op de facta en omstandigheden veropenbaard door het geregtelijke onderzoek der zake verklaart den beklaagden Jacob Allelein niet overtuigd te zijn van op den zeventienden Junij Maria Teresia Vanweert huisvrouw van Machiel Vanderheijden op de rijsberg gelegen in Epen onder Wittem mishandeld te hebben.
Diensvolgens ontslaat hem van de tegens hem ingebragte aanklagt en van de er op gevolgde actie.
Aldus gedaan en in het openbaar uitgesproken te Maastricht den 5 october 1827.
Dit was de processie op Sacramentsdag oftewel de donderdag in de tweede week na Pinksteren (dus op donderdag 14 juni 1827)
Nawoord
Opvallend aan deze vrijspraak is dat de andere twee getuigen niet gehoord zijn. Althans er zijn geen documenten daarover. Ook vreemd dat de pastoor werd gehoord die geen getuige was.
In die tijd had de pastoor het eigenlijk met de burgemeester voor het zeggen. Zijn woorden wegen zwaarder dan dat van anderen en dat zorgde voor de vrijspraak.
De familie woonde in Klein-Kullen onder Epen dicht bij de Nederlandse-Belgische grens. Hun achter-achterkleinkind Lambert Pelsser overleed in 1944, 12 jaar oud, ook in Klein-Kullen. Hij was het zoontje van Marie Antoinette Hubertina Josephine Vanderheijden en Nicolas Joseph Pelsser.
Klein-Kullen werd in de krant van 1874 en in de krant van 1933 ook wel Klein-Keulen genoemd.
Klik hier voor Anna Maria Theresia Van Wersch in de Teuvense Tak.