Genealogische website Warsage

Albert van Wersch, piloot in de 2e Wereldoorlog, werd in het Vlaamse Molenbeek op 19 juni 1915 geboren. Zijn vader, Frans van Wersch, was directeur van de verffabriek Levy Finger in Amsterdam. Zijn moeder, Palmyre d’Or, kwam uit België. Zij trouwden in Brussel waar zij vijf kinderen kregen: Elsa, Marie, Paule, Willem en Albert.


Uit Alberts eerste huwelijk met Rose Vleminck werden twee kinderen geboren.

 

albert-pilootOp de website van de geschiedenis van de Belgische luchtmacht staan een heleboel foto’s die Albert van Wersch in de tijd dat hij piloot was, maakte of die van hem gemaakt werden. Hij had aan het eind van de dertiger jaren een grote collectie foto’s van vliegtuigen. Natuurlijk ook foto’s uit de oorlog en daarna.

 

Albert van Wersch was 25 jaar toen de oorlog in 1940 begon. Vier jaar eerder was hij in dienst van het Belgische leger gegaan. In 1937 volgde hij de opleiding aan de militaire vliegschool en slaagde als piloot in 1938. Hij nam in mei 1940 deel aan de Achttiendaagse Veldtocht waarbij meer dan 6000 Belgische militairen omkwamen. Albert vloog toen met zijn co-piloot Taton (hieronder in het artikel genoemd) boven de vijand. Het toestel werd door vijandig vuur geraakt. Toch wist hij, door slechts op lage hoogte te vliegen, de 18 km tot de basis, zijn beschadigd toestel veilig neer te zetten.

 

Na de Belgische overgave vertrok zijn squadron naar Frankrijk, maar een half jaar later gaf Frankrijk zich over en hun unit vertrok weer naar België.
In 1942 ontvluchtte hij België en vertrok weer naar Frankrijk waar hij een twee maanden bleef totdat hij in oktober in Gibraltar aankwam. Een paar weken later, november 1942, nam hij de boot naar Engeland waar hij zich als piloot meldde. Na een training op de nieuwe toestellen was zijn eerste vlucht, nu als sergeant van het 350 Belgische Squadron, in juli 1943. Hij werd diverse malen bevorderd.

 

albert van wersch secretKlik op de foto voor vergroting uit dit logboek van 7 juni 1944. Albert van Wersch vloog in het rode team eerst om 04.50 uur en de tweede keer die dag om 09.50 uur. In het geheime logboek staat dat zij enkele Huns in de lucht ontmoet hadden.

 

In maart 1945, na 130 missies, werd hij instructeur voor de Belgische Training School in Engeland. In 1946 verliet hij de RAF en was tussen 1951 en 1976 piloot in de Belgische burgerluchtvaart (Sabena). Hij vloog onder meer als first officer en 2e piloot op Amerika, kwam aan op Idlewild Airport (Tussen 1947 en 1955), ook per boot aangekomen in New York), Zijn naam werd de ene keer geschreven als Raymond Vanwersch, Raymond Van Wersch, Albert Vanwersch, Albert van Wersch, Albert Raymond van Wersch.


Albert overleed op 20 juni 1998.

 

Militaire loopbaan

September 1937: leerling piloten opleiding                              
Mei 1938 :  vliegbrevet.
September 1938 : militair vliegbrevet.
1946: piloot bij Sabena

Albert van Wersch ontving diverse onderscheidingen:

 

oorlogsmedailles

  1. Oorlogsmedaille (Engels)
  2. Air Crew Europe Medal (Engels). Deze ster werd uitgereikt voor operationele vluchten gedurende een periode van minimaal twee maanden boven Europa vanaf bases in Engeland tussen 3 september 1939 en 4 juni 1944 en was uitsluitend bestemd voor vliegend RAF personeel. Leger personeel dat was toegewezen aan vliegtuigbemanningen, diende minimaal vier maanden (120 dagen) te zijn ingedeeld als vliegtuigbemanning, waarbij voor een periode van minstens 60 dagen operationeel diende te zijn. Gedurende die 60 dagen diende ten minste één vlucht te zijn uitgevoerd boven het betreffende operatiegebied.
    De Ster werd altijd uitgereikt aan vliegend personeel dat tijdens missies gewond was geraakt. (bron: www.tracesofwar.nl)
  3. Defence Medal (Engels). De Defence Medal werd uitgereikt aan strijdkrachten in niet-operationele gebieden die niet onderhevig waren aan luchtaanvallen of enige vijandelijke bedreiging voor de duur van tenminste drie jaar dienst in Groot-Brittannië tot 8 mei 1945 of één jaar dienst in overzeese gebieden tot 2 september 1945. 
  4. Ridder in de Orde van de Kroon (Belgisch)
  5. Ridder in de Orde van Leopold II
  6. Ridder in de Orde van Leopold
  7. Oorlogskruis met op het lint een bronzen palm. Deze onderscheiding werd aan individuele militairen van land-, zee- en luchtmacht toegekend. Het Oorlogskruis werd verleend voor daden van moed tegenover de vijand. Daarnaast werd het ook verleend voor goed gedrag en drie jaar dienst aan het front (vijf frontstrepen), aan vrijwilligers ouder dan 40 jaar of jonger dan 16 jaar met minimaal 18 maanden dienst, aan ontsnapte krijgsgevangenen die zich binnen de drie maanden na hun ontsnapping opnieuw aanboden voor de dienst, en aan militairen die tengevolge van hun verwondingen de strijd niet konden hervatten. (bron: Wikipedia).
  8. Croix des Evadés: Kruis der Ontsnapten, uitgereikt aan hen die België wisten te ontsnappen om daarna als soldaat voor België te strijden.
  9. De Herinneringsmedaille van de Oorlog 1940-1945 met twee gekruiste sabels: uitgereikt aan iedereen die als militair in de Belgische strijd vocht.
  10. Medaille van de militaire strijder 1940-1945. Dit was een Belgische militaire onderscheiding die door het koninklijk besluit 19 december 1967 om militaire dienst in het buitenland te erkennen tijdens de bezetting van België van 1940 tot 1945. De medaille werd vooral toegekend aan Belgische soldaten die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Groot-Brittannië dienden. (bron: Wikipedia).
albert handtekening
De handtekeningen van de piloten. Die van Albert staat linksonder.
albert en zijn broer
Samen met zijn broer Willem
albert van wersch piloot
Vijftig jaar later werd deze foto met de nog levende piloten gemaakt. Albert van Wersch is de tweede van links. De derde man is de Squadron Leader General-baron aviateur Michel "Mike" Donnet. De zoon van Albert werd naar hem vernoemd: Mike van Wersch.

Verhaal uit het boek « Laatste escadrilles van 40 » van Jean Delaet

10 mei 1940
Opstijgen bij dageraad van op Goetsenhoven-Tienen van alle vliegtuigen van het escadrille, richting Lonzée (bij Gembloers), reservevliegveld. Albert van Wersch vormt bemanning met adjudant-waarnemer Taton. Kort na hun vertrek wordt Goetsenhoven gebombardeerd.
In Lonzée wordt de verdediging van het terrein precair verzekerd door twee in de vliegtuigen opgestelde torenmachinegeweren. Gelukkig komen twee C40 luchtafweerkanonnen deze verdediging versterken. Het ganse personeel zorgt haastig voor installatie in de nieuwe legering.


In de loop van de namiddag vraagt de chef van de eenheid, luitenant Vanhooreweder een piloot om de Fox-O-I 70 waarvan de motor in de vroege morgen niet kon opgestart worden, in Goetsenhoven te gaan ophalen. Albert biedt zich onmiddellijk aan en vertrekt met twee mekaniekers in een vrachtwagen naar Goetsenhoven.


Het vliegveld ziet er erg bedroevend uit. De hangar van de school is zwaar getroffen – Er zijn doden maar ook talrijke gekwetsten. Er hangt een wrange brandgeur boven het vliegveld.
In de hoek, gevormd door een vleugel en de romp van de 0-170 ligt een onontplofte bom, Heel voorzichtig gaat Van Wersch met de hulp van beide mekaniekers het vliegtuig weghalen uit deze gevaarlijke situatie. De motor wordt opgestart. Hij neemt plaats in de cockpit, rolt de Fox naar het veld en stijgt op boven de sporen en tussen de door de bommen veroorzaakte kraters. Hij vliegt heel laag en kijkt de hele tijd rondom zich uit om eventuele vijandelijke vliegtuigen op te sporen. Zonder opgemerkt te worden geraakt hij in Lonzée.


‘s Avonds ziet hij met Taton Franse gemotoriseerde  kolonnes, die in de richting van Namen rijden.

11 mei 1940
In de vroege morgen weerklinkt er plots een hevig geronk. Uit vrees voor bombardementen is iedereen vlug op de been. Verschillende vliegtuigen overvliegen Lonzée. Een Do17 stormt voorbij, achtervolgd door 5 Moranes. De vliegtuigen verdwijnen. Nadien verneemt men dat het Duitse toestel een noodlanding gemaakt heeft op het grondgebied van St.Denis-Bovesse.
In de omgeving van Gembloers beginnen de Stukas ongestoord een geweldige aanval. De hele dag doorkruisen Duitse vliegtuigen de hemel. Plots wordt aangekondigd : “zeer laag vliegende toestellen.”


Iedereen loopt naar zijn post, vlug in een schuilloopgraaf. Albert van Wersch staat met opgestroopte mouwen recht in de cabine van een Fairey Fox en schiet een ganse lader leeg op de grijze vliegtuigen. Hij moet echter jammer genoeg vaststellen hoe onmachtig hij is tegenover dergelijke duidelijke overmacht van de Duitse luchtmacht.


Er wordt een opdracht bevolen. Het vliegtuig komt zwaar getroffen terug. Een valschermriem van de piloot werd door een projectiel doorgesneden. Ze hadden tanks ontdekt, waardoor ze hevig bestookt werden. Woedend heeft d’Hondt ze aangevallen met zijn twee motorkapmachinegeweren tot hij geen munitie meer had.
Er komt een nieuwe opdracht ditmaal gaat de bemanning Fraiteur-Michiels de lucht in. Wonder boven wonder komen ze ongedeerd terug met een heleboel inlichtingen.
Duitse vliegtuigen blijven verder Lonzée overvliegen. De verdediging met C40 kanonnen is machteloos. Het veld is zeker opgesperd.

 

12 mei 1940
Vóór zonsopgang verplaatst het escadrille zich naar Fosses. Het vliegtuig van Van Wersch wil maar niet opstarten, de batterij is ontladen.
Taton stelt vast dat het machinegeweer elke dienst weigert. Alle vliegtuigen van het escadrille zijn aan de horizon verdwenen. De mekaniekers onderzoeken het weerspannige toestel terwijl de bewapening van het torentje vervangen wordt.


Duitse vliegtuigen vliegen boven de baan Namen-Brussel. Er vallen bommen op een Franse colonne. Taton ziet 3 Dorniers Do17 vliegen in de richting van het vliegveld. Hij roept : “Albert, maak u uit de voeten !”
Albert springt uit het vliegtuig terwijl de waarnemer plat op de grond gaat liggen. Het is hoog tijd. De kogels fluiten rond hun oren. Gelukkig geen bommen, alleen maar kogels. Albert komt terug, onderzoekt zijn Fairey Fox. Geen gaatje te zien. Het werk aan de motor wordt hervat. Het achterste machinegeweer is amper vervangen of de motor draait reeds en het laatste vliegtuig van het 7de escadrille vervoegt Fosses.

 

13 mei 1940
‘s Nachts komt het bevel om zich naar het vliegveld van Piéton te begeven. De toestellen stijgen op om 04.00 uur. De eerste opdracht is toevertrouwd aan de bemanning : sergeant Van Wersch adjudant kandidaat-onderluitenant (res) Taton.


Het gaat om een onmiddellijk uit te voeren verkenningsvlucht. De Fox Hispano 0-169 zal optreden ten bate van de forten van de ring van Namen in de sector Namen-Wierde-Maizeret-Marche-les-Dames Men moet speuren naar mogelijke aanwezigheid van Duitse tanks die in de sector en vooral op de baan Namen-Marche zouden rondrijden.
Opstijging om 08.00 u. Wanneer de bemanning bij het vliegtuig aankomt, kondigt een Ttr (militair van de transmissietroepen) aan, dat de radiopost defect is. “Dat is dan pech” zegt Albert, “We vertrekken. We zullen met de grond in verbinding blijven via afgeworpen berichten”. De bemanning klimt aan boord en kijkt de boordbewapening na. De motor springt plots aan. Alles is gereed.


Het vliegtuig stijgt op. Het maakt een rondje en zet koers naar Namen. Een scheervlucht zoals gewoonlijk om beschermd te zijn tegen beschieting vanaf de grond. Een bord van de commandopost waarvoor de 0-169 optreedt, moet zich bij wegpaal 3 van de baan Namen-Eghezée bevinden. Van Wersch gaat een beetje hoger vliegen om zijn waarnemer toe te laten, het bord gemakkelijker te ontdekken.

Bij aankomst van het vliegtuig zoeken talrijke Belgische soldaten, die zich langs de weg uitrusten, dekking in de grachten. Niettegenstaande drie bochten boven de B.3 komt er geen bord in zicht. Men moet de P.C. nochtans verwittigen, dat het ter beschikking gestelde verkenningsvliegtuig in aantocht is. Taton werpt een boodschap uit boven de B. 3. De boodschap verzoekt de troepen, deze brief onmiddellijk naar de commandopost te brengen. De doos met een lang rood lint daalt, raakt de grond, botst omhoog, rolt en blijft dan stil liggen. Geen enkel soldaat beweegt. Het toestel vliegt scherpe bochten boven de plaats waar de doos neergekomen is.

 

De P.C. moet op de hoogte gebracht worden van het werk dat hij voor hen uitvoert. Honderden ogen zijn gericht op het vliegtuig. De nationale driekleur zou toch een reactie moeten teweegbrengen. Het vliegtuig komt dichter bij de grond. Dit is een van die uiterste spanningmomenten voor de bemanning. Albert geeft korte stoten gas, het lijkt wel een gebrul van woede. Taton staat recht op in de cabine en maakt gebaren, die hij geruststellend acht. Eindelijk staan enkele soldaten op en lopen in draf naar de gelande boodschap. Ze rapen de ronde doos op. Het vliegtuig draait verder enkele rondjes. De bemanning wil er zeker van zijn, dat de boodschap haar bestemming bereikt heeft. De soldaten lopen vlug naar een huis toe. Een enkele gaat er binnen, de drager van de boodschap. Alles is in orde. De bemanning is opgelucht.


piloot albert van werschDe 0-169 vliegt zijn sector binnen. Boven de Maas worden de machinegeweren uitgetest. Ze werken normaal. Vanaf dat ogenblik gaat het vliegtuig in zigzag vliegen om eventueel grondvuur te ontwijken. Het is een brutale vlucht. Een eerste rondvlucht gaat boven de sector zonder dat de bemanning een enkele Duitser ontdekt. Er zijn ook geen Belgische soldaten achter de antitankhindernissen, evenmin als burgers. Enkele boeren in hemdsmouwen staan onbeweeglijk stil op hun velden.
Het vliegtuig draait voor de rotsen van Marche-les-Dames.

 

Piloot en waarnemer denken samen een ogenblik aan de grote Koning die hier omkwam. Ook hier geen teken van de vijand. Albert draait zich om en wijst in zuidoostelijke richting. Taton is akkoord. De 0-169 neemt koers op Natoye. De streek is kalm. Boven Lez-Fontaines draait Van Wersch zich om naar Taton en doet een teken “wat nu?” De opdracht is vervuld en goed vervuld. Nog eens vrijwillig een dubbele toer boven de ganse sector en de bemanning besluit naar de basis terug te keren.

 

Plots lijkt de lucht helderder. De bemanning denkt al aan haar terugkeer in het escadrille, bij de makkers. Albert maakt een verticale bocht als plots een hevige schok het vliegtuig dooreenschudt. De piloot buigt naar voor alsof hij in de buik getroffen was. Een dikke witte wolk komt uit de bovenkant van de vleugel, rechts naast de stuurhut. Albert is ongedeerd, hij draait zich vlug om, Taton is niet gekwetst. Is er brand aan boord? Geen mogelijke landingsplaats in zicht. Niettegenstaande totale opening van de radiatorkleppen stijgt de watertemperatuur vlug. De naald staat vast op het maximum. Ook de olietemperatuur stijgt.

Dat aIles gebeurt in enkele seconden. Op de baan is een tiental Duitsers uit de loopgrachten gekropen, ze bekijken het vliegtuig. ze rekenen erop dat het zal neerstorten. Verminking misschien, gevangenschap zeker. Albert wil er niet aan denken. Hij is wel zeker van de “handtekening” die hij op de baan gaat achterlaten. Hij neemt hoogte, draait kort en met ontketende machinegeweren duikt hij op de Duitsers. Hij veegt de baan schoon, netjes. De Duitsers springen in de gracht, achter de bomen. De 0-169 gaat in een stijgende bocht en Taton schiet verder met de torenmitrailleuse, hij zoekt in de grachten en schraapt het schors van de bomen.

 

Het vliegtuig zet dan koers naar Namen. De verdoemde rook blijft verder opstijgen uit het bovenvlak van de vleugel. Het geronk van de motor is niet meer normaal. Van Wersch neemt hoogte. Misschien moet er met valscherm gesprongen worden of een gewaagde noodlanding geriskeerd worden. Het besef van duidelijk en nabij gevaar houdt de spanning hoog : “de brand”.

 

Hier komt Belgrade, dichtbij Namen, Er is daar een terrein dat als vliegveld zou kunnen gebruikt worden maar dit terrein vol loopgrachten is nu onbruikbaar voor een vliegtuig. Tenslotte, een ander terrein. Uitgestrekte vinger gericht op een piepklein veldje.
De motor kucht, stottert. Albert daalt glijdend, komt dichter bij de grond, trekt op .. de motor slaat bruusk af, hij zet het toestel neer. Het is 09.00 u.


De vliegers onderzoeken hun toestel. De buizen zijn afgerukt, de schroef is doorzeefd met scherven. Talrijke kogelsporen zijn zichtbaar in de vleugel en in de cabine. Alleen de bewapening en de boordapparatuur zullen nog kunnen gebruikt worden… Na eindeloos lange discussies, rappels, zenuwslopende wachttijden slagen de vliegers erin, verbinding te krijgen met de citadel van Namen en de ingewonnen inlichtingen door te spelen.


Het is 23.30 u als de bemanning van de 0-169 weer in het escadrille aankomt.
Deze opdracht heeft aanleiding gegeven tot volgende eervolle vermelding in het notaboek van vlieger Albert van Wersch:

 

Op 13/5/1940. Toestel F Fox VI N° 169. Waarnemer Adj. Taton
In de loop van een opdracht voor het opzoeken van inlichtingen in de vijandelijke lijnen werd het toestel getroffen door een obus van klein kaliber aan de water- en olieradiators. Hoewel hij zich op lage hoogte en op 18 km van de bevriende lijnen bevond is de piloot erin geslaagd het vliegtuig terug te brengen en in goede condities een noodlanding te maken.

Getekend: Luitenant- vlieger Vanhooreweder
Bevelhebber.

 

In februari 1945 schreef hij een verslag van een aanval op Duitse vliegtuigen:

350 squadronI was Blue 1 and I was flying with eight other aircraft of the Squadron on an armed recce to the Rheine area. With others of the Squadron I had chased several ME 262’s but with no luck. They were all heading N/E and the squadron reformed to recce the aerodromes at Rheine and Hopsten. Just south of Rheine I saw two Me 109’s right on the deck and as I pulled up one passed underneath me going in the same direction as myself. I dived on to him from behind and opened fire at 400 yards allowing slight deflection.

 

Closing to 250 I fired with all armament and saw many strikes on the left main plane. The e/a climbed to cloud which was at 5,000 feet and I followed. The e/a came down again pouring black smoke. I followed and opened fire again from 400 yards astern. I gave him a long burst and the e/a turned over and went right into the ground south of the town of Rheine, between Rheine and the aerodrome. I claim this e/a as destroyed. The e/a was camouflaged light blue grey.

In 2020 verscheen het boek Le 350 (Belgian) Squadron, geschreven door André Bar en Jean-Louis Roba over het squadron waarin Albert van Wersch piloot was.

 

Klik hier voor Albert van Wersch in de Heerlense Tak.

error: