Jan Michiel van Wersch, geboren in Mechelen in 1796, was in 1815 soldaat Vanweers in Luik. Hij trouwde in 1824 in Burtscheid (D) met Sibille Penners en ondertekende (zeldzaam voor die tijd) de akte met J M von Weersch. Zijn vader was pachter op de hoeve Lanterne in Wahlwylre. Omdat Michiels broer werkzaam bleef op de hoeve Lanterne, vertrok Michiel naar Aken.
Wat voor beroepen Michiel had is onbekend. Bij de geboorte van zijn dochter in 1834 woonde het gezin in Heerlen. Hij had tegen de ambtenaar gezegd dat hij geen beroep had. In 1839 was hij winkelier in Heerlen.
Michiel en Sibille kregen negen kinderen. Na het overlijden van Michiel in 1843, bleef het gezin in de Dorpstraat in Heerlen wonen.
Hun oudste zoon was Johan Leonard Hubert Von Weersch, geboren in Aken in 1824 en overleden in 1887, 62 jaar oud. Hij trouwde eerst in 1852 in Heerlen met Maria Wetzels. Zij overleed in 1868, 16 jaar na hun huwelijk en tien kinderen. Waarschijnlijk ten gevolge van een kraamziekte want haar jongste zoon werd op 10 juli 1868 geboren en zij overleed op 16 augustus 1868.
Johan trouwde vervolgens de tweede maal, in 1871, nu met Agatha Rameekers/Hameekers. Zij was in 1838 geboren. Uit dit tweede huwelijk werden vier kinderen geboren.
Het eerste gezin woonde de eerste jaren in het Duitse Wegscheid waarna zij in 1853 naar Heerlen vertrokken en in 1866 naar Schandelen. Tot 1871 woonden zij in de Akerstraat in Heerlen waarna zij naar de boerderij A gen Bek, ook in Heerlen verhuisden. Johan had verschillende beroepen: hij was slager, handelaar maar ook in 1853-1860 schoenmaker, in 1862 was hij voerman, in 1863 handelaar, 1866, lapper, slager in 1871 .1874: werkman, 1876: handelaar, 1877 en 1878 : werkman. Bij zijn overlijden in 1887 stond als beroep: werkman. Hij was 62 jaar geworden.
In tegenstelling tot zijn vader ondertekende Leonard de aktes met L. Van Wersch, terwijl de ambtenaren Von Wersch, Vanwersch, Van Weersch, Von Wersch schreven.
Mathijs Jozef van Wersch
Het eerste kind uit het tweede huwelijk was Mathijs Jozef Van Wersch. Hij werd eind december 1871 in Heerlen, in de Akerstraat geboren. Net als zijn vader verhuisde hij later enkele keren. Zo woonde hij in 1893 in Aken, in 1894 in het Duitse Scherpenseel en in 1909 werd hij, wonend in Kohlscheid, tot Nederlander genaturaliseerd.
In Kohlscheid hadden zij in de Weststrasse een winkel. De foto laat een winkel op een hoekpand zien met kinderen voor de deur, vader en een knecht en meisjes op de eerste verdiep. Maar wie wie is is onbekend. Het echtpaar kreeg in Kohlscheid tussen 1905 en 1913 vijf kinderen. In dit pand Weststrasse zat onder meer in 1909 bakkerij Mathias Keufen.
Mathias van Wersch was tussen 1900 en 1904 voerman. Toen hij in 1909 tot Nederlander genaturaliseerd werd, was hij tramconducteur.
In 1919 verhuisden zij naar Valkenburg waarna Heerlen weer hun woonplaats werd.
Ook de ambtenaren hadden problemen met de schrijfwijze van zijn achternaam. In 1894 had een ambtenaar van Weersch geschreven.
Hij trouwde met de Duitse Maria Wirtz die drie jaar jonger was. Uit het huwelijk werden negen kinderen geboren. Helaas leefden de eerste drie kinderen slechts enkele dagen. Wat een verdriet moeten de ouders telkens weer gevoeld hebben. En een spanning toen zoon Willem in 1905 in Aken geboren werd. Zou hij wel blijven leven? Ja, maar hij overleed te jong op 53 jarige leeftijd in het ziekenhuis van Heerlen. Het gezin woonde onder meer in de Koningstraat in Heerlen.
Hun kinderen
- Heinrich von Wersch, geboren en overleden 1900,
- Willem von Wersch, geboren en overleden 1902,
- Michiel von Wersch, geboren en overleden 1904,
- Willem van Wersch, (1905-1958),
- Lisa Von Wersch, (1906-1991),
- Käthe van Wersch, (1908-1948),
- Thea van Wersch, (1909-1986),
- Joseph von Wersch, (1910-1991),
- Jan van Wersch, (1913-1990).
Wim van Wersch
(1905-1958)
Willem von Wersch (op zijn bidprentje Wilhelm Joseph van Wersch), geboren in Aken in 1905, ging als 17-jarige werken op de Oranje-Nassau. Enkele jaren later werd hij monteur-electricien op dezelfde mijn Oranje-Nassau I. In 1931 trouwde hij met Stephanie Godding, geboren in Maastricht in 1904. Sinds 1 maart 1937 was hij lid van de Nederlandsche Katholieke Mijnwerkersbond. Zij woonden aan de Buskensweg in Heerlerheide. Als lid van de Mijnwerkersbond was hij afgevaardigd in de O.R. van de Oranje Nassaumijnen. In 1947 vierde hij zijn 25-jarig jubileum op de O.N.
Naast zijn beroep als electricien was hij bij de Oranje-Nassaumijn I ook Eenheidsvertrouwensman bovengronds, zat hij in de Revalidisatiecommissie, werd lid van het bestuur van de Hulpkas. En in 1957 werd hij afgevaardigde van de Katholieke Mijnwerkersbond in de de O.R. van de Oranje-Nassaumijnen.
Soms moest hij als electricien de Lange Jan op om de lichtjes op deze schoorsteen re vervangen. En in de winters van toen was het echt koud. Zijn vrouw stopte hem kranten onder zijn kleren zodat hij het daarboven niet al te koud had.
Zij kregen drie kinderen. Soms ondertekende hij de akten met von Wersch, maar op zijn en haar bidprentje staat van Wersch.
Naast zijn werk was hij in zijn vrije tijd hopman en oubaas bij de verkenners en lid van Credo Pugno.
Credo Pugno betekende ik geloof en daarom strijd ik, de strijdkreet van priester-staatsman Schaepman. De vereniging was in 1903 ontstaan uit de Limburgse R.K. Werkliedenbond. De officiële naam van Credo Pugno was: R.K. Bond van Limburgsche Propagandaclubs Credo Pugno. De beweging was alleen bedoeld voor ongehuwde jongemannen, zonen van katholieke arbeiders. Zij hielden optochten en na de vergaderingen was er altijd een plechtig Lof. De beweging hield in 1965 op te bestaan
Jonge Wacht
In 1933 werd in Heerlen de lokale afdeling van de Jonge Wacht opgericht. Dit was een katholieke jeugdbeweging voor jongens tot 18 jaar. Willem was de hoofdleider. Hij leidde ook, samen met de heer Vlodrop, de toneelclub van deze vereniging. In 1938 schreef het Limburgs Dagblad: De heer W. van Wersch draaide enkele interessante films het patronaatsgebouw tijdens het feest van Christus Koning waarbij de Jonge Wacht ook aanwezig was.
Ook schreef deze krant in april 1938:
OUDERSAVOND JONGE WACHT AFD. SITTARDERWEG.
Zondagavond werd in een der benedenzalen van het patronaat aan den Sittarderweg door de Jonge Wacht in dit Rectoraat een oudersavond gegeven welke zoowel voor de ouders als ook voor de jongens zeer goed is geslaagd. De opkomst der ouders was zeer bevredigend. De avond werd geopend met het gebed door de Jonge Wacht zelf onder leiding van dhr. v. Wersch, hoofdleider der J.W. Er volgde dan een kort openingswoord door den Hoofdleider die de ouders van Harte welkom heette en hun aanwezigheid reeds hun groote sympathie voor het werk der jongens zag. Spr. stipte even aan de werkzaamheden in de komende zomermaanden en noemde hier voornamelijk het kampeeren. Verder zal ook de Jonge Wacht zich beijveren voor de z. g. brokkenverzameling, voor de Missie (postzegels, zilverpapier enz.) De Jonge Wachters zullen zelf alles bij de menschen aan huis afhalen. Spr. spoorde ieder aan dit mooie werk voor de Missie metterdaad te steunen. Ook wees spr. erop dat er door de leiders binnen kort begonnen wordt om financiëelen steun te verleenen ten bate van het Jeugdwerk. Zij zullen dit doen door donateurskaarten aan te bieden. Dan werd door de jongens groepsgewijze naar voren gebracht wat er alzoo in hun club aan ontspanning en ontwikkeling gedaan wordt. Enkele tooneelstukjes volgden. Tusschen de bedrijven door werden door Pater Nielen O.F.M. uit het Rectoraat „Vrank” den jongens nog eenige nuttige wenken gegeven. Voor wat hoort wat heeft men gemeend en de ouders werden daarom ook onthaald. De directeur Pater Homosianus O.F.M, sprak een slotwoord tot de ouders die hij opwekte hand in hand met de leiders zamen te werken en er ook vooral voor te zorgen dat de jongens op de clublessen aanwezig zijn. Met een gezamenlijk gebed door de J.W.ers was deze mooie avond ten einde.
Later ging de Jonge Wacht over naar de padvinderij. Klik hier over wat de Jonge Wacht was. En dus Willem ging ook over naar de verkenners.
Aangezien hij electricien was, kon hij ook radio’s maken. En dat deed hij ook tijdens de oorlog voor anderen. Deze radio’s hadden maar één zender. Zijn eigen radio zat achter een stukje behang met een luikje in de achterkamer.
In 1944 werd hij gedwongen naar Gulpen te gaan om samen met andere mannen loopgraven te graven. Er waren twee bewakers. Een van hen vertrok waardoor er een overbleef. Die zei op een gegeven moment, mannen ga toch naar huis. Willem ging wel naar huis maar niet naar zijn ouders. Hij bleef een week lang bij zijn buren. De vrouw des huizes was een Duitse die tegen de oorlog was. Zij verborg Willem want anders kwamen de Duitsers hem weer van huis terughalen. Na de oorlog werd onder andere deze vrouw door het verzet opgepakt omdat zij Duitse was en in het Patronaat van Heerlen gevangen gezet. Willem ging er naar toe en vertelde wat die vrouw voor hem gedaan en en zij werd vrij gelaten.
Ook heeft Willem een Engelse piloot kunnen redden uit een neergeschoten toestel. De andere piloot was overleden.
In februari 1958 werd hij opgenomen in het ziekenhuis. In de Oranje-Nassau post, mededeelingen voor het personeel stond deze foto in het ziekenhuis met de tekst: „Wat zou er in zitten?” vraagt het OR-lid J. van Wersch aan onze sociale verzorgster mej. V. Ledoux, toen zij hem in het St. Joseph-Ziekenhuis te Heerlen met een kerstpakket verraste.
Overlijden
1 juni 1958 Oranje-Nassau Post, Mededeelingen voor het personeel:
IN MEMORIAM W. J. VAN WERSCH
Met grote wilskracht heeft deze werkzame, plichtsgetrouwe en sympathieke man zich de laatste maanden op de been gehouden. Na een langdurige verpleging in het St. Joseph-Ziekenhuis te Heerlen was de verwachting groot dat hij wederom geheel zou herstellen. God heeft echter anders beschikt. De dag na de laatste O.R.-vergadering, die hij nog bijwoonde, werd hij wederom opgenomen in het ziekenhuis, om dit luttele tijd daarna niet meer, althans niet in levende lijve, te verlaten. Hij overleed zacht en kalm op donderdag 8 mei. Wijlen van Wersch was sinds 15-4- 22 bij onze onderneming werkzaam, laatstelijk als 1e controleur in de Elektrische Werkplaats. In tal van functies stond hij voor de belangen van zijn mede-arbeiders op de bres o.a. als bestuurslid van de Hulpkas en sinds ruim een jaar ook als lid van de Ondernemingsraad.
De belangstelling bij de uitvaartdienst en de begrafenis resp. in de kerk van de H. Gerardus te Heksenberg en de R.K. Begraafplaats te Heerlerheide was uitermate groot. De gehele Ondernemingsraad nam er aan deel, alsmede talrijke superieuren en vrienden.
Directeur ir. Raedts sprak, mede als Voorzitter van de O.R., een treffend afscheidswoord, waarbij hij alle aandacht besteedde aan de verdiensten van de overledene voor de onderneming en voor de jeugdbeweging, die hij een warm hart toedroeg. Deze was dan ook met ’n paar honderd leden in de kerk vertegenwoordigd. Het Harmonie-Orkest speelde aan het graf een laatst vaarwel.
Moge de overledene in vrede rusten.
Het Limburgs Dagblad:
In de parochie Heksenberg de plechtige uitvaart plaats van de heer W. van Wersch die op 53-jarige leeftijd is overleden. De heer van Wersch bekleedde ongeveer 30 jaar lang een leidende functie in de katholieke jeugdbeweging te Heerlen. Laatstelijk was hij leider en oubaas van de verkenners in het rectoraat Vrank en oubaas van de verkennerij in ’t rectoraat Sittardweg. Hij was mede oprichter van de verkennerij in de parochie Heksenberg. De heer van Wersch was lid van de Ondernemingsraad der O.N. Nassaumijnen.
Er bestond bij zijn uitvaart een enorme belangstelling. Niet op de laatste plaats van de zijde der jeugdbeweging. Ruim 200 welpen en verkenners namen in uniform aan de plechtigheden deel. Onder hen bevonden zich districtscommissaris A.J. Mertens en mej. Visbeek, assistente-hoofdkwartier-commissaresse van de welpen. Het harmonie-orkest der O.N Mijnen speelde treurmuziek. De H. Mis van Requiem werd opgedragen door pastoor Luchtman met assistentie van kapelaan v.d. Meulen en pater Victorieus. De absoute werd verricht door kapelaan v.d. Meulen. Tal van verenigingen waren met delegaties en vaandels bij de uitvaart tegenwoordig. Aan de groeve sprak ir C. Raedts, directeur der O.N. Mijnen, een gevoelvol woord van afscheid.
Zijn bidprentje vermeldt Auxiliair (=hulp) lid van het Maria-Legioen, Lid van Credo Pugno, Jeugdleider van de Verkenners-beweging.
Willem en zijn vrouw Stephanie kregen drie kinderen:
Elisabeth Stephanie (Lily) van Wersch en Josef Willem (Joep) van Wersch. Tussen hen werd nog een kindje zonder leven geboren.
Lily van Wersch trouwde met Harry van Leuken. Als jong meisje ging zij naar de huishoudschool in Heerlen. Vervolgens mocht zij naar de zusters in Heerlen waar zij tot coupeuse werd opgeleid. Maar zij werkte alleen vanuit huis. Toen zij met Harry trouwde zei hij liefdevol dat zij niet meer hoefde te werken als ze er geen zin in had.
Harry was stucadoor geweest en ging daarna als houwer op de Hendrik werken. Hier werd door de Limburgse Jean Viehoff een tekening van hem gemaakt. De Hendrik ging in 1963 samen met de staatsmijn Emma. Toen de mijn in 1966 sloot ging hij bij een sanitair bedrijf werken en volgde twee jaar lang in de avonduren de ambachtsschool voor gasfitter. Hierna wees zijn broer hem op een vacature bij het archief van DSM. Het archief was slecht georganiseerd en Harry ordende dat waardoor zaken opeens vindbaar werden. Hij bleef hier tot zijn pensioen in 1994.
Na hun huwelijk woonde het echtpaar eerst bij de ouders waarna zij een mijnwerkerswoning in de wijk Haansberg in Brunssum konden huren en later kopen.
Eind vorige eeuw verscheen een Gebiedsbeschrijving Mijnstreek. Over deze wijk stond het volgende beschreven:
Grootschalige, planmatig aangelegde sociale woningbouw uit de periode 1912-1927. Architectuur en stedebouwkundig plan kwamen voor rekening van het Bouwbureau der Staatsmijnen. Enkele ontwerpen zijn medeondertekend door de architect Jos. Seelen sr., te Heerlen.
De bijna 700 opzichters-, beambte- en mijnwerkerswoningen van dit bijzondere gebied waren onmiddellijk ten noorden van het bedrijfsterrein van de Staatsmijn Emma gesitueerd en strekten zich uit tot bij de toegangspoort van de Staatsmijn Hendrik. Het gebied bevindt zich aan de noordzijde van de Emmaweg – Karel Doormanstraat – Bodemplein en ligt precies tussen beide oude mijnterreinen. Het hele gebied kan
beschouwd worden als een tuindorp: laagbouw woonhuizen met voor- en achtertuinen, in vaak grillig vormgegeven straten.
Treebeek en Haansberg kenmerken zich door een rijk gevarieerde, traditionele architectuur van degelijke kwaliteit. Vooral de woningen van het hogere mijnpersoneel, de arbeiderswoningen uit de vroegste periode en de openbare voorzieningen verdienen de aandacht.
Treebeek en Haansberg zijn niet op de laatste plaats van belang vanwege hun inrichting en voorzieningen.
In beide groepen waren de woningen van het hogere mijnpersoneel het dichtst bij de mijn gesitueerd, het woongebied daar tussenin werd gereserveerd voor de mijnwerkerswoningen.
Treebeek en Haansberg zijn van betekenis vanwege hun specifieke vorm voor een specifieke functionele ontwikkeling: woninggroepen voor het personeel van de Staatsmijnen (met diverse hiërarchische geledingen), grotendeels ontworpen door het Bouwbureau van de Staatsmijnen, op basis van de tuinstadgedachte.
Joep (Joseph Willem van Wersch) werd al op zijn 15e lid van de Ned. Katholieke Mijnwerkersbond en bedankte in juni 1969. Hij werkte onder meer op de Oranje Nassau III 211 JAC, Jeugdig Administratief Contract, de stap vóór bovengronds beambte. Nummer 211 was zijn werknemersnummer.
Het nummer stond ook op de mijnwerkerspenning. Aan het wel of niet aanwezig zijn van die penningen kon men zien wie in de mijn was en wie niet.
Hij was vrij jong door zijn vader aangemeld. Die vond dat belangrijk tot groot verdriet van zijn moeder want die wilde dat hij zou doorleren.
Hij heeft in drie verschillende mijnen gewerkt.
Toen de mijnen sloten heeft hij jaren in een werkplaats gewerkt waar houten speelgoed werd gemaakt. Dit werd vanuit de Staatsmijnen geregeld.
Lisa von Wersch
Sibille (roepnaam Lisa) Von Wersch werd in Kohlscheid in 1906 geboren en overleed in Heerlen in 1991. Zij trouwde in 1931 met de Duitse Hendrik Wessendarp, timmerman van beroep en scheidde van hem. Hierna trouwde zij met Dirk Eleveld. Zij hadden geen kinderen. Hendrik Wessendarp had in 1935 een opslagloods aan de Willemstraat, langs het spoor, in Heerlen.
Zij noemde zich Von Wersch, waar haar vader en andere familieleden zich van Wersch noemde.
Käthe von Wersch
Käthe von Wersch werd op 17 januari 1908 in Kohlscheid geboren. Op 22-jarige leeftijd trouwde zij in 1930 in Heerlen met Jos Bisschops. Toen hij trouwde, op zijn 27ste, waren zijn ouders al overleden. Ook met zijn naam had de ambtenaar moeite. Hij schreef in de trouwakte zijn naam als Bischops, terwijl de bruidegom zelf J. Bisschops tekende. Hij was metselaar. Zij kregen één zoon. Käthe overleed jong, 40 jaar, in 1948. Jos Bisschop trouwde hierna met Annie Postema.
Thérèse von Wersch
Thérèse (roepnaam Thea) von Wersch werd ook in Kohlscheid geboren en wel in 1909. In 1935 trouwde zij met Jan Herens die in 1908 geboren was. Thérèse was later winkeljufrouw bij Vroom en Dreesmann. Bij hun huwelijk was Jan bankbediende. Zij kregen twee dochters.
Heinrich Joseph von Wersch
Joseph von Wersch (ook komt Von Wersch voor) werd, net als alle anderen in Kohlscheid, in 1910 geboren. Hij werd schilder op de Oranje-Nassau I, hoewel de II dichter bij huis was. Hij trouwde in 1935, twee maanden later dan zijn zus Thérèse, met Anna van Dael die in Swalmen in 1913 geboren was. De familie woonde in Schaesberg. Op 21 jarige leeftijd werd hij lid van de Nederlandsche Katholieke Mijnwerkersbond. In 1946 ontving hij een brief van de Provinciale Limburgsche Electriciteits Maatschappij over het vastrecht dat hij moest betalen., Dat was toen vastgesteld op ƒ 2,55 per maand.
Joseph werd op 61 jarige leeftijd, in 1971, nog steeds werkzaam op de ON I, gepensioneerd. Deze mijn sloot eind 1974. Hij overleed in 1991, 80 jaar oud. Zijn vrouw overleed in 2002, 88 jaar. Zij kregen zes dochters en één zoon.
Joseph kreeg het Mobiliteits Oorlogskruis.
Jan von Wersch
Jan von Wersch werd als laatste kind, ook in Kohlscheid, in 1913 geboren. Opvallend is dat hij van de ambtenaren drie verschillende achternamen kreeg: von Wersch, Vanwersch, Van Wersch. Jan werkte op de Oranje-Nassau II als ondergronds machinist, terwijl zijn broer Joseph bovengronds als schilder op de Oranje Nassau I werkte. Daarnaast, zoals zovele mijnwerkers had Jan een tweede baan: hij was thuiskapper.
In 1935 trad hij in bij de franciscanen in Alverna waar hij op 16 oktober 1936 zijn professie deed. De maand erna werd hij van Weert naar Katwijk overgeplaatst. Waarschijnlijk kreeg hij daar les van onder meer Leo van Wersch. IN 1940 werd hij weer naar Alverna overgeplaatst, het jaar daarop terug naar Katwijk en in 1942 naar Venray waar hij na zeven jaar in november 1942 uittrad.
Hij ging naar Indië waar hij soldaat-fourageur was. Bij zijn terugkomst, begin 1949, wist hij niet wat te doen. Zijn vader werkte al op een Duitse mijn en Jan zou in juni van dat jaar trouwen. Hoewel hij er een bloedhekel aan had, ging hij toch ondergronds. De mijnen bleven mensen nodig hebben. Hij werd machinist bij de Oranje-Nassau II.
Hij trouwde in 1949 met Trineke Jongen die in 1920 geboren was. Haar eerste baan tot haar huwelijk was in de gezinsverzorging. Zodra vrouwen trouwden moesten zij stoppen met werken. IJzerhandel Haas aan de Hoofdstraat in Schaesberg keek verder dan wat gebruikelijk was en nam haar later weer aan.
Het jonge echtpaar woonde in bij haar ouders in de Pieterstraat in Schaesberg. Hij werd, 37 jaar oud, in augustus 1951 lid van de Katholieke Mijnwerkers Bond tot aan zijn pensioen op 1 november 1971, 58 jaar oud. Zijn pensioen kwam eerder wegens versleten knieën. De Oranje-Nassau II sloot in juli 1972.
In juli 1950 kreeg Jan het Oorlogsherinneringskruis uitgereikt door de burgemeester van Schaesberg, toegekend door de minister van Oorlog.
Uit het huwelijk werden twee jongens en een meisje geboren.
Op zijn bidprentje uit 1990 stond: een stille aardige rustige man die steeds diep in gedachten verzonken was.
Klik hier voor Mathijs von Wersch in de Heerlense Tak
Klik hier voor zijn zoon Joseph Von Wersch in de Heerlense Tak.