Bertus van Weers werd op 19 augustus 1902 als dertiende kind in het gezin in Den Haag geboren. Zijn vader was Henk van Weers en zijn moeder Margaretha Borsboom. Vader was in zijn jonge jaren bakker geweest en vanaf 1899 machinist bij de Coöperatieve Broodbakkerij en Verbruikersvereeniging De Hoop. In 1918 was hij hier al dertig jaar werkzaam.
Bertus van Weers trouwde in 1930 met Maria Louisa van Kerckhoven uit Zeeland. Het huwelijk was geen lang leven beschoren want zij overleed na 14 jaar huwelijk in 1944, zeven kinderen achterlatend. Gelukkig had Bertus een mooi beroep. Hij was instrumentenmaker bij de PTD, de Plaatselijke Telefoon Dienst. De grote steden hadden in die tijd eigen telefoondiensten. Zodoende was hij als semi-ambtenaar in dienst van de gemeente Den Haag.
Spijker Bij
In 1954 werd Bertus van Weers door zijn directeur verzocht om in zijn vrije tijd een probleem op te lossen waar pater Van Croonenburg hem voor benaderd had.
Pater Van Croonenburg, aalmoezenier in het leger, kwam in 1948 uit Indië en werd aalmoezenier van het Katholiek Thuisfront. Deze organisatie had een lege kas en Van Croonenburg verzon allerlei jaarlijkse acties en loterijen waardoor bij zijn vertrek in 1955 de kas goed gevuld was. Een van die acties was in 1954 Actie Draadnagel. Van een dikke draadnagel kon, als je geluk had, de kop afgeschroefd worden. Dan zag je een getal staan. Dat getal gecombineerd met een getal dat via de krant bekend was gemaakt, gaf een geheim telefoonnummer van het Katholiek Thuisfront.
Belde je dit nummer dat had je kans op een van de zestien prijzen: 15 van ƒ 1.000 en 1 van ƒ 15.000. Om de hoofdprijs te winnen moest je twee getallen in de kop tegenkomen. Het werd een groot succes. Er werden 3 miljoen draadnagels verkocht en de actie bracht ƒ 375.000 op. Volgens het omrekenprogramma van het CBS zou dat nu zo’n € 1,6 miljoen euro zijn. Van Croonenburg had het plan van die spijkers niet helemaal goed doordacht. Hij had het idee van de uitschroefbare kop bedacht, de spijkers al aangeschaft en de actie aangekondigd, zonder dat hij zich ervan vergewist had of dat met die uitschroefbare prijsspijkers wel zou lukken en wie dat dan zou kunnen uitvoeren.
DE „OPERATIE DRAADNAGEL” Op Zondag-Carnaval vliegen de spijkers door de lucht Vliegtuigen zullen het geheim van de nieuwe Thuisfront-actie onthullen.
DEN HAAG, 19 Febr. — De originaliteit van de Thuisfrontacties zijn vermaard: de acties „Baas boven Baas” en de „Thuisfront Tombola” zijn gebeurtenissen zonder weerga geweest. Katholiek Thuisfront gaat thans zichzelf overtreffen met een vinding, technisch zo ongekend knap, dat insiders verbaasd hun hoofden schudden. Geen wonder, want de allerhoogste diensten hebben er aan gewerkt om de „Operatie Draadnagel” te doen slagen. De „Operatie Draadnagel” heeft tot doel bij te spijkeren aan de zo noodzakelijke godsdienstige voorzieningen van meer dan 100.000 militairen, daarbij tevens de kans scheppend voor het publiek met „een” spijkerslag boven Jan te zijn. Want het is huiveringwekkend te bedenken, dat een doodgewone draadnagel meer dan f 15.000.– waard zal zijn. En er zijn er nog velen, die elk duizend gulden zullen vertegenwoordigen.
NIET IN DE AETHER, MAAR IN DE LUCHT
Het is weinig origineel steeds dezelfde paden te betreden bij het voeren van acties. Zeker op Zondag Carnaval. In het Zuiden van het land begon men al ongerust te worden voor een thuisfrontstunt, die de Carnavalvreugde zou belagen. Geen zorg daarover. Deze actie begint Amerikaanse allure te krijgen, want de kopers van de befaamde spijker zullen niet tot de late avond behoeven te wachten, maar reeds om drie uur zullen de eerste bekendmakingen geschieden. En niet slechts voor de thuisblijver, maar voor iedereen.
Katholiek Thuisfront heeft de beschikking gekregen over een groot aantal vliegtuigen. Om drie uur zullen deze vliegtuigen uit alle delen van het land opstijgen, met zich meedragend door de lucht de eerste onthulling in verband met het geheim. Opgestegen van of dalend op de vliegvelden van Dusseldorp, Beek, Seppe, Deelen, Texel, Ypenburg, Hilversum, Teuge, Eelde en misschien ook Hemburg, zullen ze urenlang boven de steden en dorpen van ons land cirkelen, en het eerste deel van het geheim bekend maken, aan de wandelaar, aan de moeder voor het venster, en aan de geliefden, die een straatje om zijn gegaan, kortom aan iedereen, die maar in de lucht wil kijken.
En als om zes uur het motorgeronk nog niet uit de lucht is, zal, door medewerking van de katholieke dagbladpers, een lawine van mededelingen uiteenspatten tot de volledige ontwikkeling van het geheim er is. Het zal een middag van spanning en sensatie worden en voor vele gezinnen zonder twijfel een carnaval om nooit te vergeten.
WAT ER AAN TE PAS KOMT
Toen de vijf verhuiswagens met de hele lading spijkers voor de deur stonden, was het even een heel ernstige puzzle op het klein-behuisde thuisfront, maar een vriendelijke buurman stelde zijn magazijn ter beschikking en 83 kubieke meter carton, plastic en ijzer met een gezamenlijk gewicht van bijna 15.000 kilogram was onder dak. En al moesten notaris Kropman en de beide politiedeskundigen zich door de pakken wringen om in de dozen de f 30.000 aan prijzen weg te stoppen, ze kwamen er door heen.
Wat er tevoren aan vooraf is gegaan, valt met weinig woorden niet te zeggen. Vier inrichtingen hebben 500 mensen beschikbaar gesteld om met engelengeduld de spijker in de gaatjes te steken. Tientallen eerwaarde broeders en zusters hebben zich een hoger plaatsje in de hemel verworven door met eindeloos geduld de steeds maar onwillige spijkers te tellen. De jongens van de plasticfabriek spraken een duidelijke taal, toen ze zeiden : „We kunnen geen spijker meer zien”.
Maar ze zullen toch wel onder de gretige kopers behoren, want zij hebben gezien met welk een zorg notaris en politie de prijsspijkers behandelen. Het gaat met de „Operatie Draadnagel” bijzonder vlot. Het begint thans reeds moeilijk te worden om in het bezit van zozeer begeerde spijker te komen. Dat hoeft niemand te verwonderen, want het doel is wel het meest sympathieke, dat we in Nederland kennen: onze eigen jongens. Er is vrijwel geen gezin in Nederland, dat niet vroeg of laat met de militaire dienst te maken krijgt. En daarom zal iedereen graag “bijspijkeren”. Wie het Thuisfront steunt, steunt het gezin.
Als de vliegtuigen op Zondag Carnaval uit de lucht zijn, zullen velen vergenoegd zeggen: „Hij was weer goed, hè, en daarmee de „Operatie Draadnagel” bedoelen. De aalmoezeniers en de soldaten kunnen dan misschien ook zeggen : „Het was weer goed” en daarmee ook de actie in een andere zin bedoelen. Om dat deze soldaten en hun aalmoezeniers te kunnen laten zeggen is het devies : „Spijker bij”.
Bron: Ons Noorden van 20 februari 1954.
Nederland sloeg spijkers met (schroef)koppen
„De beste actie die we tot dusver gehad hebben”
Meer dan ’t dubbele van verwachte opbrengst
(Van onze Haagse redactie)
ZONDAGAVOND, 28 Februari
„Mevrouw, U moet de plastichuls van de spijker halen. Als U er dan in slaagt de kop er af te schroeven hebt U een prijs”. Dat moest aalmoezenier Van Croonenburg honderden keren zeggen tot de nieuwsgierige „spijkeraars”, die de telefoon op het hoofdbureau van Katholiek Thuisfront te Den Haag roodgloeiend deden aanlopen. Dat waren dan meestal niet de prijswinnaars, want die hadden op de stift van de spijker het cijfer 92 gevonden, hetgeen toegevoegd aan het getal op het bijbehorend kaartje het nummer 112092 opleverde. Een speciaal telefoonnummer via hetwelk de gelukkigen zich konden melden.
De eerste — de heer De Boer, Eric de Roodestr. 12 Amsterdam — was er al om kwart over zes bij. Een goed begin is het halve werk, dacht hij blijkbaar, want hij stelde spontaan ƒ 100.— van de pas verworven som weer beschikbaar voor het welzijn van de spes patriae in militaire dienst. Hij werd die avond nog door acht collega’s gevolgd, allen van boven de Moerdijk. De andere zes prijswinnaars waren wellicht in het Zuiden Carnaval aan het vieren en hadden blijkbaar andere zaken aan hun hoofd. Misschien met in hun midden de winnaar van de hoofdprijs ƒ 15.000.-, die zijn rechten kan doen gelden door aan te tonen, dat zowel op de stift als in de kop van de spijker het magische getal 92 voorkomt.
Dat zich om 10 uur al negen winnaars van ƒ 1.000 gemeld hadden was een pak van het hart van aalmoezenier Van Croonenburg. De vliegtuigen immers, die tussen 3 en 6 uur s middags in de lucht hadden moeten zijn om den volke kond te doen „Schroef kop af” konden niet opstijgen wegens het lage wolkendek. Voor de onthulling van het zorgvuldig bewaarde geheim was men dus enkel aangewezen op de circa 1130 plaatsen, waar om ongeveer 6 uur de bulletins uit de zwaar verzegelde enveloppen gehaald mochten worden.
Notariële zorgen
Dat geheim houden heeft notaris Kropman uit Delft overigens hoofdbrekens genoeg bezorgd. „Mijn vader weet het geheim”, had zoonlief veertien dagen tevoren aan zijn klasgenootjes verteld. De rest spreekt vanzelf. De notaris kwam gisteravond dat geheim deponeren op het hoofdkwartier. Drie spijkers met afschroefbare kop — precies dezulken als de vijftien, welke tussen de drie millioen spijkers zaten die in de afgelopen week vanuit Den Haag over het hele land zijn verspreid — alsmede het instrument, waarmee door de Munt het getal 92 is geslagen, legde de notaris met een ambtelijke zwier op de schrijftafel van de aalmoezenier neer. Dat „slaan” was een vernuftige vinding. Want daardoor is het uitgesloten dat lieden, die het met de eerlijkheid niet zo nauw nemen, plagiaat kunnen plegen.
Aan het handhaven van de eerlijkheid was trouwens ook aan deze kant van de groene tafel — als we dat zo zeggen mogen — alle zorg besteed. Twee politiemannen hebben alle ceremoniën — het slaan van de „prijsspijkers”, de deponering bij de notaris het verzenden van de pakken enz. — bijgewoond. Want het ministerie van Justitie — minister Donker moge voortvarend zijn, hij gaat niet over een nacht ijs — wilde zich, daar het hier ’n geheel nieuwe actie gold — persoonlijk ervan overtuigen, dat geen froude mogelijk was. En gisteravond was de arm van de wet aanwezig om de uitslag mee te vieren.
Drie millioen spijkers
En die uitslag was niet mis. Drie millioen spijkers a ƒ 0.12½ maakt ƒ 375.000. Toen er gesproken werd over het tekort van Katholiek Thuisfront ad ƒ 414.500 was daarbij gerekend op een opbrengst van ƒ 150.000. „Dit is de beste actie, die we tot nu toe gevoerd hebben,” zei aalmoezenier Van Croonenburg dan ook terecht. En dat ondanks het feit. dat de K.R.O. dit keer niet meedeed!
Dit geld is uitgetrokken om de godsdienstige accommodatie in de kazernes te verbeteren. Populair gezegd: Om een eind te te maken aan het mislezen temidden van coca-cola-flesjes en hun soortgenoten, plus hetgeen in soldatencantines aan de wanden pleegt te hangen. Voor vele kazernes zal het nu mogelijk zijn gordijnen, paramenten en harmonia — deze laatste hebben niet direct wat met coca-cola te maken — aan te schaffen.
Cijfers spreken
Aan dit resultaat heeft heel katholiek Nederland bijgedragen Even een paar cijfers om de gedachten te bepalen. In het bisdom Haarlem zijn 1.200.000 spijkers geplaatst, in Utrecht 800.000 en in de Zuidelijke bisdommen 1.000.000. Onder de steden maakt Tilburg — in verhouding tot het inwonertal — een bijzonder goede beurt. Daar zijn maar eventjes 110.000 spijkers geslagen. In Rotterdam eveneens 110.000, in Den Haag 120.000, in Amsterdam 145.000, in Utrecht 100.000. Allemaal natuurlijk ruimschoots afgerond. Op een spijkertje meer of minder wordt in deze orde van grootte natuurlijk niet gekeken.
Na de heer De Boer uit Amsterdam meldden zich gisteravond nog een aantal mensen. Dit gezelschap vertegenwoordigt ƒ 9.000 aan prijzen. Nu is het wachten op de rest. Wachten tot na Aswoensdag? Of hangt er ergens in Nederland een Picasso „aan ƒ 15.000” te bengelen? Dat zou nog een onverwacht winstpunt voor het Thuisfront zijn. Maar zo is aalmoezenier Van Croonenburg niet. Vergissen wij ons niet dan zal hij slapeloze nachten heb ben als niet tenminste de hoofdprijswinnaar op komt dagen. Daarom spijkerbezitters, allemaal nog eens goed gezocht.
bron: De Maasbode 1 maart 1954.
Na de actie
Toen Van Croonenburg in 1955 afscheid nam werd hij door de krant geïnterviewd. Hij zei onder meer over de ontwikkeling van deze Draadnagelactie:
„Maar voordat het zover was”, bekent pater Van Croonenburg. „Het zweet heeft dagenlang in mijn handen gestaan. Ik had een bepaald kenteken in de prijsspijkers laten slaan en dacht dat het goed zat.
Maar de röntgendienst in Leiden lichtte de spijkers door en haalde de prijzen er zo uit. „Ja pater zeiden ze me, alleen ijzer, dat één twee achtste milimeter dik is is niet door te lichten. Dat betekende, dat alleen onder de kop met succes een nummer of een ander kenteken geslagen kon worden. En dat, terwijl de actie al hoog en breed liep. De bestellingen uit het hele land waren al binnen, de zaak moest draaien. Ik had gedacht: „Dat lukt wel”.
Ach,dat denkt ieder mens toch. En toen die vervloekte één twee achtste milimeter. Ik bel Philips op: „Kan ik in een spijker een schroefdraad maken”, zeg ik. „Neen”, lachen ze, „dag pater”.
En de dagen gingen voorbij. Ik had nog tweemaal vier-en-twintig uur de tijd. Ik bel de PTT hier in Den Haag op. ,Directeur”, roep ik, „geef me een man, die een schroefdraad in een spijker kan maken”. „Dan moet je Van Weers nemen”, antwoordt hij, „anders weet ik ook niemand”. Ik bel Van Weers.Leg hem alles uit. „Je kunt wel zien, dat ik met een leek sta te bellen”, zegt bij. „Niet zaniken, Van Weers”, roep ik. „Mijn actie is klaar. Doe je het of doe je het niet?” „Proberen”, zegt Van Weers. „Alleen maar proberen.”
In de avonduren begon ie, terwijl er niemand bij was. De volgende dag belt hij op: „Aalmoezenier, mag ik even bij u komen”, vraagt hij. „Eerst antwoord geven” zeg ik, „heb je het of heb je het niet?”
“Neen”, roept hij. „Dan behoef je ook niet te komen”, zeg ik. Donderdag belt hij op: „Waar een geheide leek je al niet toe brengt, aalmoezenier, gefeliciteerd, ik heb het”. Pater Van Croonenburg glimlacht. De actie was gered”, zegt hij. Dan bukt hij zich en haalt uit een la een gele enveloppe met de prijsspijkers, Ik heb ze hier nog bewaard”, zegt hij. „Je kunt de kop er zo afschroeven en dan zie je dat cijfer”.
Toen het geheim verteld was, kregen we tientallen mensen bij ons, die hun spijker tussen de werkbank geklemd hadden. Met totaal verwrongen exemplaren kwamen ze bij ons. Zwaaiend met een verminkte kop riepen ze dan: „Pater, een prijs….” Dan haalde ik een echte prijsspijker te voorschijn en vroeg: „Heb je die kop er echt zo gemakkelijk afgeschroefd?”
Terugblik
Jaren later vertelde een van zijn dochters dat het gezin in die dagen erg gespannen was. Overdag moest Bertus van Weers zijn normale werk doen en ’s avonds overwerken. Daar kwamen ook nog de avonden bij dat hij bij de bedrijfs-EHBO oefenavonden had. In die tijd mocht het personeel van de telefoondienst gebruik maken van de instrumenten van de werkplaats en ook buiten werktijd van de werkplaats gebruik maken. En zo kwam het dat Bertus van Weers zo veel moest overwerken en zo gespannen was. Het was namelijk een race tegen de klok. Eerst moest hij uitvinden of het überhaupt mogelijk was het idee uit te voeren. De spijkers waren er immers al. Met verfijnde instrumenten van de werkplaats kon hij het millimeterwerk doen. Nadat hij uiteindelijk de oplossing had en tientallen prijsspijkers gemaakt had, kwam de rust weer terug in het gezin.
En wat kreeg Bertus van Weers voor al dat werk in die avonduren van pater Van Croonenburg? Slechts ƒ 100.