Familiekroniek over 800 jaar Van Wersch

Door SJEF KUSTERS

MAASTRICHT  Op zoek naar een familiewapen, een adellijke voorvader of desnoods een gehangen bokkerijder, hebben heel wat mensen de gemeentelijke en rijksarchieven overhoop gehaald.
Er zijn meters boekenplanken vol genealogische studies verschenen, waarin zulk stamboomonderzoek is beschreven. Bijna altijd worden die boeken in eigen beheer uitgegeven, omdat de markt ervoor maar klein is: de dragers van de beschreven familienaam. En vaak zijn die boeken niet meer dan onooglijke, gefotokopieerde bundeltjes A4-papier.
Bijzonder opvallend op die boekenplanken is de studie Van Wersch 800 jaar, een historisch genealogisch verslag van een Zuidlimburgs geslacht, waaraan Albert van Wersch zestien jaar werkte. Het boek, 464 pagina’s dik, is verschenen in een oplage van vijfhonderd exemplaren.

Verfhandelaar

Albert van Wersch (78) werd geboren in Heerlen als zevende van de tien kinderen van verfhandelaar Hubert Ferdinand van Wersch. Hij was sinds 1946 directeur van de verf en vernisfabriek Varossieau/Histor en daarna Sigma Coating en woont nu in Alphen aan de Rijn.
„Toen ik op zestigjarige leeftijd met pensioen ging ben ik gaan zoeken naar de geschiedenis van de familie Van Wersch. Wat ik ontdekte werd steeds interessanter. En zo is dit boek meer een historisch dan een genealogisch werk geworden”, zegt hij.
„Voor mensen in Wittem bijvoorbeeld is het erg interessant om te lezen wat zich daar tussen 1600 en 1800 allemaal afspeelde bij de schepenbank. Daar komt de geschiedenis van de gewone man aan het licht.”
Want het boek bericht over tal van schepenbankzaken, allerlei aan- en verkopen, geschillen, erfenissen en rechtszaken waarin leden van de familie Van Werst, zoals Van Wersch vroeger heette, verwikkeld waren, als partij of als schepen.

Lichtflitsen

Van Wersch bezocht tientallen archieven. „Ik had geluk. Toen ik bezig was mocht je nog fotokopieën maken van oude registers. Nu is dat verboden, omdat de papier en inktkwaliteit van die oude documenten blijkt te worden aangetast door de lichtflitsen van het kopieerapparaat. Ook kon je toen naar bijvoorbeeld Leiden stukken uit het Rijksarchief Maastricht gratis laten overkomen. Dat kost nu vijftig gulden per zending. Mijn onderzoek heeft zo’n twintig mille gekost, maar nu ben je zeker honderdduizend gulden kwijt als je dit werk wilt doen.”
Het vroegere jonkergeslacht Van Werst leefde in de twaalfde eeuw in de heuvelachtige driehoek tussen Maastricht, Aken en Luik. In een document uit 1261 wordt Godfried van Werst, heer van Weerst genoemd.
Hij woonde op de Hof van Weerst (Warsage bij Visé), een goed dat nu Ferme du Thier Saive heet, tegenover de Moinerie van de Cisterciënzers uit 1202.

Uitgestorven

„De mannelijke tak van dat landjonkergeslacht is in 1543 uitgestorven. Dus voer ik ook het wapen van die jonkers niet”, zegt Van Wersch lachend. „Zoiets vervalt, vind ik, als de lijn is uitgestorven. Daar ga je dan niet mee pronken.”
De andere takken van de familie Van Werst (die in 1796 in een doopregister Van Wersch genoemd wordt) gingen in de zestiende eeuw over tot de burgerstand. Nakomelingen vestigden zich als leenmannen van de Heren van Wittem op de Groote Hof in Ten Dorp, een vroegere buurtschap van Epen.
Van hieruit traden Hans van Werst, zijn zoon Peter en hun nakomelingen van 1581 tot 1800 op als schepenen voor de plaatselijke schepenbanken. Vanuit Wittem verspreidde de familie Van Wersch zich over vooral Zuid-Oost Limburg Tijdens zijn speurtochten heeft Albert van Wersch een enorm archief opgebouwd. „Ik heb nog zoveel over, waar ik mee aan de slag kan, ik zit nu echt niet stil”, zegt hij. „Er is nog genoeg materiaal voor allerlei artikelen voor genealogische en historische tijdschriften.”

bron: Limburgs Dagblad 1992