Alphenaar kijkt 800 jaar terug

Zoektocht naar familiegeschiedenis Van Wersch voert naar Zuid-Limburg, Luik en Aken

OUDJAARSDAG is een dag om terug te blikken, De meeste mensen laten het afgelopen jaar in gedachten nog eens de revue passeren. Albert van Wersch uit Alphen kijkt verder terug. De 78-jarige Alphenaar heeft dieper in het verleden. gegraven. Zijn zoektocht naar zijn familiegeschiedenis voerde hem naar het Zuid Limburg van achthonderd jaar geleden. Archieven in ondermeer Maastricht, Luik, Aken, Brussel en Düsseldorf heeft hij bezocht. Het resultaat is een lijvig boekwerk van 466 pagina’s. Een historisch-genealogisch verslag van een zuidlimburgs geslacht, meldt de omslag. Van Wersch noemt zichzelf daarom „verslaggever van het verleden”.

door THEO DE WITH

ALPHEN  De kasten in het huis van het echtpaar Van Wersch zijn rijkelijk gevuld met archiefstukken. Op zijn zoektocht naar het verleden heeft hij talloze kopieën gemaakt. De oudste documenten dateren van 1263 en zijn afkomstig uit de stad Keulen. Uren, dagen en maanden heeft Albert van Wersch gebogen gezeten over het schriftelijk verleden. De dorre historie kreeg steeds meer kleur voor hem. Namen gingen leven. Jaartallen werden kapstokken voor veldslagen, rechtzaken en rampen.
Over zijn eigen familiegeschiedenis: “In de Tweede Wereldoorlog werkte mijn zusje als actrice in Antwerpen Van de Duitsers moest ze bewijzen dat ze niet joods was. Met dat verzoek kwam ze bij mij. Ik ben vervolgens gaan zoeken waar onze oorsprong lag.” De jonge Van Wersch woonde in Amsterdam. Hij had Limburg achter zich gelaten om carrière te maken in het westen des lands.

Onmiskenbaar
Hij ontdekte dat hun wortels onmiskenbaar in de Voerstreek lagen. Dat is het heuvelachtige gebied tussen Maastricht, Luik en Aken „Hoe meer ik te weten kwam, des te sterker werd het gevoel om nog meer te weten”, zegt hij. Van Wersch had echter geen tijd om veel energie te steken in het verleden Hij klom steeds hoger op de ladder in de verfbusiness. Na de oorlog werd hij directeur van de Alphense verffabriek Varossieau. Het bedrijf is inmiddels omgedoopt tot Sigma Coatings en staat op de nominatie komend jaar uit Alphen te verdwijnen

Op 6o-jarige leeftijd ging hij met pensioen Met het besturen van het ziekenhuis, het verpleeghuis en culturele stichtingen kon hij zijn tijd niet vullen Geschiedenis en genealogie (stamboomonderzoek) kwamen weer in beeld. “Het brede terrein van de geschiedenis boeide me meer dan alleen de eigen stamboom”, vertelt de Alphenaar.
Hij zocht uit wie zijn overgrootouders waren. “Napoleon heeft de burgerlijke stand ingesteld. Daarvoor hielden de kerken zich ermee bezig. Als je nog verder teruggaat in de tijd, kom je uit bij het schepenregister. De schepenen noteerden de overdracht van bezittingen bij erfenissen en schenkingen Op die manier kon ik terug tot het jaar 1215.”

Regimes
De Voerstreek is grensgebied en heeft onder verschillende regimes geleefd. Daarom kon Alphenaar Van Wersch niet volstaan met het raadplegen van Nederlandse archieven Ook in België en Duitsland lagen sporen van zijn voorvaderen. Stapels documenten heeft hij gekopieerd. “Ik ben nog net op tijd geweest. Kopiëren mag inmiddels niet meer.” De documenten zijn in het Oud Hollands geschreven.  Van Wersch heeft er echter geen moeite mee. Hij leest vlot voor wat geschreven staat. “Ik heb eerst geleerd om de lettertekens te ontcijferen. Het is een kwestie van vertalen. Ook sommige uitdrukkingen zijn niet meer van deze tijd. Pas nadat ik al deze hindernissen had genomen, kon ik me over de inhoud buigen”.

De geschiedschrijver heeft het geluk dat zijn voorouders bezittingen hadden. Hun namen komen daardoor voor in de archieven. Armere tijdgenoten hebben geen tastbare sporen achtergelaten. “De familie Van Wersch bestond uit landjonkers. Ze hadden in de nederzetting Weerst een hof met daar omheen een tiental boerderijen. De boeren in de omgeving moesten tien procent van hun inkomen afstaan aan de zogeheten laatheer”, zo schetst de Alphenaar een levendig beeld van de verleden tijd.

Erfenissen
Volgens hem zijn de beschrijvingen van erfenissen altijd leuk om te lezen. De vreemdste voorwerpen komen daarbij aan de orde. “Je merkt ook goed dat het nog duidelijk een agrarische gemeenschap was. Om oorlogen en andere rampen door te komen, werden grote voedselvoorraden aangelegd. Elk geslacht varken wordt tot in detail beschreven”, aldus Van Wersch.
Zijn echtgenote valt hem bij: “De rechtzaak van die oude Van Wersch tegen die ander is ook enig om te horen. Da’s een kostelijk verhaal zoals ze elkaar uitscholden. Jan van Wersch wilde voortdurend het gelijk aan zijn kant hebben. Het proces heeft vijf jaar geduurd. Dat is ongekend lang voor die tijd.”

Om de familiekroniek bekendheid te geven, zijn circa zevenhonderd circulaires verzonden naar de Van Werschen en Van Wersten in Nederland. De kinderen van de schrijver hebben alle telefoonboeken uitgeplozen op zoek naar deze naam. De respons is groot. Het 79 gulden kostende boek wordt veelvuldig besteld. Tijdens het gesprek belt een Alphenaar aan op het huisadres. Zijn oma was een Van Wersch. Omdat hij in geschiedenis geïnteresseerd is, wil hij ook graag het boek aanschaffen.
Van Wersch: “De belangstelling voor het verleden neemt de laatste jaren zienderogen toe. Het ledenbestand van historische verenigingen groeit sterk. De studiezalen bij archiefdiensten zitten vol. Misschien voelen de mensen zich tegenwoordig verloren in de massa. Wellicht is het een manier om de eigenwaarde te vergroten”