Vaals werd eind 19e eeuw begin 20e eeuw een belangrijke toeristisch dorp. Ook vanwege het drie (en een korte tijd vier) landenpunt maar het was vooral de natuur die de mensen trok. Vaals bezit “bergen” en werd toeristisch verkocht als hoogste punt van Nederland. Veel gasten kwamen vanuit het Duitse gebied. Vaals was daardoor ook Duitsland gericht. In die beginjaren van de 20ste eeuw waren ook drie Stamgenoten die hier in Vaals een hotel begonnen.
Dat waren
- Pieter Emanuel van Wersch (Kerkraadse Tak) met hotel Egypten en hotel Hindenburg, beide aan nu de Maastichterlaan,
- Jos van Wersch (Teuvense Tak) met zijn Grand Hotel aan het Wilhelminaplein,
- Karl van Wersch, de zoon van Jos met ook een Grand Hotel aan nu de Maastrichterlaan.
Hotel Egypten
Pieter Emanuel van Wersch werd op 16 maart 1868 in Vaals geboren. Zijn vader was dagloner in Vaals en zijn moeder naaister. Op 10 november 1898 trouwde hij met Anna Bonsch die in Uhler-Castellaun (tussen Trier en Wiesbaden) geboren was. Pieter/Peter was toen volgens de huwelijksakte oppasser. Het is gissen wat hiermee bedoeld werd.
Peter van Wersch had eerst rond 1900 in de Kerkstraat tegenover de nieuwe kerk een Fleisch-, Wurst und Delicatessenhandlung (delicatessenzaak). Hij was toen winkelier.
In 1902 pachtte hij een hotel aan de Maastrichterlaan in Vaals en noemde dat hotel Egypten. De winkel bracht hij naar het hotel, gezien deze advertentie uit 1902.
De naam van het hotel kwam van een boerderij daar vlakbij in de buurt waar “donker getinte mensen” woonden. In die begin jaren van de 20ste eeuw waren “donker getinte mensen” zigeuners en zigeuners kwamen uit Egypte. Vandaar hotel Egypten: naar de bewoners van die boerderij.
Op de linkerkaart, verzonden in 1911, staat aan de gevel het bord Restaurant P.E. van Wersch. Op deze ansichtkaart liet hij zijn unieke verkoopargumenten drukken: Garten und Veranda. Om vervolgens de afzender erop te zetten: Inh. Peter van Wersch, waarbij Inh staat voor Inhaber of eigenaar. Op de muur zie je ook een wit vlak. Daarin stond de naam van het hotel. (zie hieronder). Opvallend is dat hij op zijn ansichtkaarten altijd Wilhelmina-Plein zette. Tegenwoordig is dit de Maastrichterlaan.
1903
Im Hotel Egypten in Vaals fand am Sonntag eine Abenkunkerhaltung statt, die sich eines außerordentlich guten Besuches erfreute. Der Inhaber des Hotels, Herr van Wersch, hatte für sie den Zahn-Kraftathleten H. A. Robiason gewonnen der die Zuschauer durch seine Vorführungen in Staunen und Verwunderung versetzte. Die Abendunterhaltung, die der Inhaber hoffentlich auf Wunsch seiner Gäste wiederholen wird, war um 10 Uhr beendet, sodaß die vielen Aachener Besucher noch die Kleinbahn benutzen konnte.
Op zondag vond in Hotel Egypten in Vaals een avondprogramma plaats, dat zeer goed werd bezocht. De eigenaar van het hotel, de heer van Wersch, had de tand-kracht-atleet H. A. Robiason geëngageerd, die het publiek met zijn prestaties verbaasde en verblufte. De avondanimatie, die de eigenaar op verzoek van zijn gasten hoopt te herhalen, eindigde om 10 uur, zodat de vele bezoekers uit Aken nog gebruik konden maken van de kleine spoorweg.
September 1903
Op 11 juni 1907 verscheen er in de Limburger Koerier het volgende artikeltje:
Internationaal. VAALS. In den loop de vorige week logeerde in het hotel „Egyptien” niet minder dan 8 nationaliteiten, nl. Russen, Zweden, Denen, Engelschen, Italianen, Nederlandsch-Indiërs en Nederlanders.
Zou de internationale reclame voor de speelbanken wellicht ook aanleiding zijn van dit internationaal samenkomen?
Daarop reageerde de eigenaar van hotel Egypten Pieter Emanuel enkele dagen later met:
VAALS. De heer P. van Wersch, Hotel „Egypten” aldaar schrijft ons: Naar aanleiding van het slot van uw bericht uit Vaals in uw veelgelezen blad van den 11 Juni 1907 no. 134 opgenomen, verzoek ik u dringend het volgende in uw blad op te nemen: „Reclame van mijn hotel in verband met de speelbanken is en wordt nooit door mij gemaakt. Integendeel het is algemeen bekend, dat de speelbank hier nooit grooter tegenstander heeft gehad dan de ondergeteekende. Mijn hotel maakt reclames van goed eten, reine dranken te verstrekken bij goede bediening der gasten.
Tot zoover de heer v. Wersch, wien wij slechts willen opmerken dat wij nooit en nergens beweerd hebben dat hij reclame maakte voor de speelbanken. Ons bericht wees slechts on de aanwezigheid van 8 nationaliteiten te Vaals in welk hotel is bijzaak —als gevolg der reclame in het buitenland gemaakt, natuurlijk door de speelbank zelve.
bron: Limburger Koerier 15 juni 1907.
Blijkbaar was het nog niet voorbij want in de Roermondenaar van twee jaar later stond op 5 juni 1909 een ingezonden stuk:
Mijnheer de Redacteur .
’t Is u bekend hoe onze nieuwe burgervader een verwoeden strijd tegen de speelhuizen voerde. Is ‘ t dan te verwonderen, dat bij de ingezetenen van Vaals wrevel wordt verwekt door het feit, dat de burgemeester nu wel vreemdelingen hunne sportbureau laat houden bij zijn vriend van Wersch te Vaals .
Dat alles heeft Vaals te danken aan de heeren Ruijs.
Burgers van Vaals, toont uw ontevredenheid daarover door bij de komende verkiezing niet te stemmen op den heer Ruys Jr . doch wel op den Roomsch-Katholieken .
In 1908 adverteerde hij al in een toeristische krant dat hij voetpomphouder van de A.N.W.B. was.
Foto 1: Ansichtkaart 1922/1930 van de Maastrichterlaan met het hotel. De tram kwam hier in 1922. Op de foto is de muurreclame nog te zien.
Foto 2: Uitvergroot staat er Hotel-Restaurant Egypten. P.v. Wersch. Deze tekst was nog vaag in 2004 te zien. Nadien werd er een nieuw gebouw ernaast gezet.
Foto 3: Tegenwoordig zit er in het pand IJssalon Italia.
Op maandag 19 juni 1916 werd er door notarissen Van Oppen en Cremers uit Gulpen geadverteerd met een openbare verkoop per 21 juli 1916 in het koffiehuis (en in een andere advertentie: hotel Hindenburg) van Van Wersch te Vaals waarbij Egijpten en een aantal stukken land met een huis in de Tentstraat genoemd werden. Al deze percelen behoorde toe aan de weduwe Schillings-Rox. Egijpten is zeer gunstig gelegen aan de Maastrichterlaan midden in het dorp stond er nog bij. De krant bedoelde eigenlijk de weduwe Schillings-Rocks. Haar man, Peter Joseph Schillings was in april 1916 in Vaals overleden. Hij was toen landbouwer en 72 jaar. Degene die het kocht genoot er niet lang van want in februari 1919 werd Egypten wederom te koop aangeboden.
Een maand na de verkoop vroeg Peter van Wersch in augustus 1916 een hypothecaire lening aan bij het Burgerlijk Armbestuur uit Vaals ten bedrage van ƒ 5.300,- en kreeg die ook. Deze moest hij binnen tien jaar aflossen tegen een jaarlijkse rente van 4¾ %. Als onderpand gaf hij zijn huis langs de Maastrichterlaan in Kerkveld. Dat was op ƒ 9.000,- getaxeerd. Hij had dit huis bij een openbare verkoping op 12 maart 1915 gekocht. In juli 1921 vroeg hij weer bij het Burgerlijk Armbestuur om geld. Nu was de rente 6%.
In een verkoopadvertentie uit 1916 wordt de weduwe Schillings-Rox als eigenaar van Egypten genoemd.
Hotel Hindenburg
Kocht Peter van Wersch met de hypothecaire lening van 1916 het hotel Hindenburg? Na hotel Egypten (Duitse uitspraak: Ekiepten), tegenwoordig IJssalon Italia aan de Maastrichterlaan in Vaals, leidde Peter hotel Hindenburg, ook in Vaals.
In de telefoonboeken van 1920 tot en met 1932 werd hotel Hindenburg vermeld met als eigenaar P.E. van Wersch. Er achter stond hotel-restaurant voorheen Egypten. Waardoor je zou denken dat hotel Egypten omgedoopt werd naar hotel Hindenburg. Dat is echter niet het geval. Het telefoonnummer was 6.
Hotel Hindenburg was sinds 1920 aangemeld als een ANWB Bondshotel.
Pas in 1933 en 1934 werd Egypten in combinatie met Hindenburg niet meer genoemd, maar wel met P.E. van Wersch als eigenaar.
Waarom Margaretha Jacobs in 1926 als pachter van hotel Hindenburg in het faillissementsregister verbonden aan hotel Hindenburg genoemd werd is nu nog onduidelijk. De kranten wisten haar naam niet goed. De ene krant heeft het over H. Jacobs, de andere over N. Jacobs en een derde over Meta Jacobs. Zij was getrouwd met R. Früh.
Want Pieter van Wersch was al langere tijd eigenaar. Had Pieter de exploitatie uit handen gegeven? Is er verband met het feit dat de kinderen Jacobs in november 1924 via notaris Mostart in hotel Hindenburg de winkel van hun vader verkochten?
Overlijden Peter van Wersch
Pieter Emanuel van Wersch was in juni 1939 als weduwnaar overleden. Zijn vrouw Anna Bonsch was al in 1932 overleden. Hoewel uit het huwelijk vier kinderen geboren waren die alle vier al op jonge leeftijd overleden waren zodat er geen directe erfgenamen waren.
Vaals(L)
Zooeven van vacantie terug, kan ik niet nalaten even in de Bode te vermelden, hoe goed een vegetariër in Zuid-Limburg terecht kan, althans als men zich houdt aan de adressen, die periodiek in ons tijdschrift bekend gemaakt worden. Het bezoeken van Valkenburg en Vaals is zoo de moeite waard, dat het werkelijk een zegen mag heeten in deze streek zoo’n goed hotel aan te treffen als hotel Hindenburg in Vaals. Men overlegt het menu met de gasten en beschikt over een prima keuken en een vlotte bediening. De huiselijke Duitsche sfeer in hotel Hindenburg doet U echt bekomen van alle stadsdrukte en de vriendelijke hotelier is een man van zoodanige beschaving als men niet altijd aantreft.
Hollandsche netheid en Deutsche Gemütlichkeit hebben elkander daar gevonden. De omstreken van Aken en Luik, alsmede alles beneden Maastricht is zóó mooi, dat dezen „uithoek van Nederland aan elken vacantiegast warm kan aanbevolen worden.
Marcel van der Velde.
Bron: de Vegetarische Bode van 1927.
.
In september 1939 verkochten twee zussen van als erfgenamen van Pieter Emanuel van 
Wersch uiteindelijk hotel Hindenburg via notaris Mostart die jarenlang in het hotel te gast was om andere publieke verkopen te regelen. Nu moest hij het hotel verkopen. De aankondiging van de verkoop staat hiernaast. We krijgen zo een goed beeld hoe het hotel ingericht was:
De tekst luidde: gelegen op den besten stand van Vaals, is voorzien van electr. licht, gas en waterleiding en bevat: in het sousterrain keuken, achterkeuken en kelder, gelijksvloers: gelagkamer, achterkamer, veranda met kamer, op de 2e verdiep.: 4 kamers.
Ook werd de inventaris verkocht bestaande uit: tafels, stoelen, buffet met toebehoor, kleer-, linnen- en keukenkasten, commodes, klokken, kachels, schilderijen, vazen, piano, schrijfbureau, mooi slaapkamerameubl. best. uit lits-jumeaux, kleerkast, lavabo, 2 nachtkastjes, 2 stoelen, zoo goed als nieuw, diverse houten en ijzeren hotelledikanten met toebeh., waschtafels, nachtkastjes, beelden, tapijten, loopers, matten, waschstellen, bed- en tafellinnen, lampen, wijn-, bier- en likeurglazen, hotelporcelein en glaswerk, groot hotelfornuis, ketels, potten, pannen enz. tuinstoelen en tafels, lepels, messen, vorken (zoogen. hotelzilver), vlaggestok, processiepaaltjes, enkele sieraden als: dasspeld met parel, horlogeketting en wat verder ten verkoop zal worden aangeboden.
In 1940 accepteerden zijn oudste en jongste zus de nalatenschap. Zij waren de enigen. Zijn oudste zus (Maria), was weduwe van Grüters uit Vaals en zijn jongste zus Anna, was weduwe van Schingen ook uit Vaals. Zij riepen via de advertentie in juli 1940 via de notaris belanghebbenden op om hun verslag aan te horen over het beheer van de erfenis van hun broer Pieter Emanuel. Beide zussen woonden aan het Vrijthof 9a in Maastricht.
Foto 1: Hotel Hindenburg. Waarschijnlijk staan Pieter en zijn vrouw op de foto.
Foto 2: Een mooie ingekleurde foto van hotel Hindenburg. Het hotel had een Zwitserse uitstraling. De reden: Vaals lag in de “bergen”. Vaals is immers het hoogste punt van Nederland. Vandaar dat het later de naam hotel Suisse werd.
Foto 3: Jaren later tekende de bekende Vaalse inwoner Hellebrand het hotel. Hij gebruikte de linker ansichtkaart.
Foto 4: 2016
Klik op een foto voor vergroting.
Recensies
Vaals (L)
Een onzer leden, die daar met zijn gezin verblijf hield, was bijzonder tevreden in Hotel Hindenburg te Vaals: goed en netjes, heel aardige, gemoedelijke pensionhouder, en prachtige streek.
bron: Vegetarisch Bode. September 1926
Vaals (L)
Zooeven van vacantie terug, kan ik niet nalaten even in de Bode te vermelden, hoe goed een vegetariër in Zuid-Limburg terecht kan, althans als men zich houdt aan de adressen, die periodiek in ons tijdschrift bekend gemaakt worden. Het bezoeken van Valkenburg en Vaals is zoo de moeite waard, dat het werkelijk een zegen mag heeten in deze streek zoo’n goed hotel aan te treffen als hotel Hindenburg in Vaals. Men overlegt het menu met de gasten en beschikt over een prima keuken en een vlotte bediening. De huiselijke Duitsche sfeer in hotel Hindenburg doet U echt bekomen van alle stadsdrukte en de vriendelijke hotelier is een man van zoodanige beschaving als men niet altijd aantreft.
Hollandsche netheid en Deutsche Gemütlichkeit hebben elkander daar gevonden. De omstreken van Aken en Luik, alsmede alles beneden Maastricht is zóó mooi, dat dezen „uithoek” van Nederland aan elken vacantiegast warm kan aanbevolen worden.
Marcel van der Velde.
Bron: Vegetarische Bode, november 1927
orgaan van den Nederlandschen Vegetariërsbond
In 1939 werd het hotel dus verkocht. Sigarenfabriek Peeters aan de Grensstraat in Vaals werd de koper. Hij had daar vijftig man in dienst die onder andere het merk Graveza maakte. Een van hen was Maria van Wersch die in 1938 de snelste sigarenrolster was. Zij kreeg toen ƒ 18,50 per week, een grandioos loon voor een meisje van zestien. Omdat het toen erg goed ging met sigarenfabriek 
Peeters moesten er nieuwe machines komen om de levertijden te verkorten. Die kwamen dus in het nieuwe pand te staan. In februari 1941 brak er brand uit in het pand waardoor Peeters genoodzaakt was om na de oorlog ergens anders opnieuw op te starten.
De krant schreef: in een oogenblik tijds stond de geheele boven-Maastrichtselaan in dikke rookwolken gehuld, welke uit de fabriek, het vroegere Hotel Hindenburg, uitsloegen. Het grootste gedeelte van het gebouw bleef behouden. Na de oorlog werd het hotel opgeknapt en omgedoopt tot het tegenwoordige restaurant Suisse aan de Maastrichterlaan in Vaals. Op 29 april 1955 opende S. Dupuis-van den Hoef zijn nieuwe hotel. Het hotel Hindenburg lag schuin tegenover hotel Egypten.
Grand Hotel 1
Het derde hotel dat in het telefoonboek stond was dat van Jos. van Wersch (1854 -1925). Geen familie van Pieter Emanuel van Wersch die hierboven genoemd werd.
De achternaam van Jos werd op verschillende manieren geschreven. Op zijn geboorteakte uit Neutral Moresnet (=Kelmis) stond Vanwersche. Op zijn overlijdensakte uit Vaals stond van Wersch. Hij trouwde voor de eerste keer in 1881 met Catharina Hummelt. In het Vreemdelingendossier Antwerpen uit 1896 staat dat hij op 7 oktober 1896 naar Antwerpen kwam. Zijn vrouw werd daar Hommelt Elisabeth genoemd, op 19 november 1862 in Düsseldorf geboren. Zij woonden in Vaals, Tentstraat 14. Volgens het dossier trouwden zij in Moresnet op 21 september 1880. Hij zocht toen een baantje aan boord van een schip, had hij gezegd.
In hun huwelijksakte staat van Wersch oder Vanwersch. Hij was 27 jaar, beroep: Bergmann = mijnwerker. Hij woont in Herbern in Westphalen. Zijn ouders wonen in Kelmis. Zij was dienstmeisje en 18 jaar. Haar ouders kwamen ook uit Herbern waar haar vader dierenarts was. Johannes Nikolas van Wersch tekende de akte met J van Wersch en zij tekende de akte met El. Hummelt.
Zij woonden in Duitsland waarop in januari 1888 hun huis gedwongen verkocht werd. In de verkoopadvertentie stond:
Haus-Verkauf.
Das dem Klempner Herrn Joseph van Wersch hierselbst gehörige, in unmittelbarer Nähe des Dorfes Herbern vor dem Thore nach Münster belegene Wohnhaus Nr. 159 mit geräumigem Nebengebäude, nebst Hofraum und Garten zur Gesammtgröße von 20 Ar 47 Quadrat=
metern soll verziehungshalber bis zum 8. Februar d. J. unter der Hand verkauft werden. Die Gebäude, welche vor einigen Jahren noch neu erbaut sind, eignen sich wegen ihrer vortrefflichen Lage und Räumlichkeiten für größern Geschäftsbetrieb. Näheres ist bei dem Unterzeichneten zu ersehen.
Herbern, 19. Jan. 1888 Th. Overs.
Vertaling: Het woonhuis no. 159 van loodgieter dhr. Joseph van Wersch alhier, gelegen in de onmiddellijke nabijheid van het dorp Herbern voor de poort naar Münster, met een ruim bijgebouw, benevens een erf en tuin van in totaal 20 are 47 vierkante meter, moet voor 8 februari van dit jaar verkocht zijn.
Omwille van vergevingsgezindheid moeten de meters vóór 8 februari van dit jaar worden verkocht. De gebouwen, die een paar jaar geleden nieuw zijn gebouwd, zijn geschikt voor grotere bedrijfsactiviteiten vanwege de uitstekende locatie en het pand. Meer informatie is verkrijgbaar bij ondergetekende.
Blijkbaar werd het huis niet verkocht want op 10 maart 1891 zou het weer verkocht worden. Voorheen was het pand van dierenarts Hummelt, haar vader.
In 1896 kwamen zij met 4 man en 4 vrouwen vanuit Aken naar Vaals. Volgens het ene Registers van binnengekomen mensen gingen zij wonen Van Clermontplein 34, Vaals. Volgens een ander Register woonden zij Tentstraat 40. Dat werd doorgestreept en het werd Tentstraat 38 (omnummering of een fout of verhuizing?) Hij was winkelier.
In 1902 adverteerde hij nog als agent voor een chemische wasserij en ververij in Aken. Zij woonden nu in de Tentstraat 38, Vaals. Hier konden de mensen hun spullen afgeven.
Op 6 juni 1903 werd het faillissement uitgesproken van
J. van Wersch, herbergier en winkelier in Vaals. Als er schuldvordering is, dan moest dat voor 22 juni 1903 bij de curator ingediend zijn. Herbergier moet met een korrel zout genomen worden want in die tijd hadden winkeliers vaak een kamer in huis waar alcohol werd geschonken. Dit was puur bijverdienste in de slechte economische tijd.
Op 2 juni 1903 werd als gevolg van zijn faillissement door deurwaarder Odekerken uit Gulpen op verzoek van de advocaat-procureur als curator publiekelijk een grote partij huismeubelen verkocht. Zijn adres was nu de Lindenstraat.
Het echtpaar kreeg negen kinderen. Zij overleed echter veel te vroeg, in 1910, 48 jaar oud. Hun jongste kind was 10 jaar. Jos trouwde daarom voor de tweede keer eind 1911 met Anna Maria Holz. Uit dit tweede huwelijk werden geen kinderen geboren.
Bij de geboorte van hun zoon Fransiscus in 1885 uit het eerste huwelijk van Jos van Wersch was vader loodgieter, in 1891, bij de geboorte van zijn dochter Josephine, was hij mijnwerker in het Duitse Herbern. Op 18 januari 1896 verhuisden Jos en zijn vrouw Catharina Hummelt met hun zes kinderen naar Vaals. Eerst woonden zij aan het Van Clermontplein 34, en daarna in de Tentstraat 40. Dat werd Tentstraat 38 (omnummering, een fout of verhuizing?) waar hij inmiddels winkelier was. In feite was hij agent voor een chemische wasserij en ververij uit Aken.
Zoals vermeld trouwde hij in 1911 voor de tweede maal. Zijn vrouw (52 jaar) woonde in Apeldoorn waar zij winkelierster was. Zij was weduwe van C.M. Frins (haar eerste man) en weduwe van haar tweede man Antoine Kriz.
Anna Maria Holz was destijds in Gulpen geboren maar door haar huwelijk verhuisd. Haar tweede man, Antoine Adolphe Kriz, was ook hotelhouder geweest totdat hij failliet ging. Die overleed in Parijs op 9 maart 1900, 49 jaar oud. Hij was in Oostenrijk geboren en weduwnaar van Christine Muller. Hij hertrouwde met Maria Holz toen zij 39 jaar was.
Toen Jos dus in 1911 hertrouwde was hij 57 jaar en herbergier in Vaals en zijn vrouw 52. De opening van zijn Grand Hotel was in mei 1913 (zie de advertentie links). Jos van Wersch had het Grand Hotel in juni 1913 van de nazaten van Heinrich Geller gekocht, hoewel hij tien jaar daarvoor failliet was verklaard. Geller was in juni 1910 overleden, 72 jaar oud.
Het geld daarvoor had hij afgelopen jaren verdiend met een machinale breierij in Vaals. In het Algemeen Adresboek van Nederland en Ned. Indië ten dienste van handel uit dat jaar stond zijn bedrijfje vermeld.
Latere adressenboeken vermeldden alleen dat J. van Wersch in Vaals hotelhouder was.
Jos van Wersch vroeg in 1913 een drankvergunning aan voor den verkoop van sterken drank in het klein, van gebruik ter plaatse van verkoop in de navolgende lokaliteiten. De uitdrukking In het klein betekende dat het alleen voor de logeergasten was. Hij wilde dat in vier ruimtes van zijn hotel doen: In het benedenvertrek, rechts van de ingang (21,75 m2) en in drie achter elkander gelegen benedenvertrekken links van de hoofdingang. Deze ruimtes waren respectievelijk 42m2, 86 m2 en 50m2 groot. Dus best grote kamers/zalen.
Diefstal uit hotels kwam vroeger natuurlijk ook voor. In 1916 werd er op klaarlichte dag uit de kassala ƒ 600,- gestolen. De dader werd nooit gevonden.
Wegens opheffing van het Grand Hotel van Wersch Vaals in 1919 bood hij de volledige hotelinventaris te koop aan, zoals een eiken piano, een eiken meublement, tafels, stoelen, ledikanten en keukenservies. Privé bood hij in september van dat jaar een eikenhouten piano en een divan aan. Jos woonde in de Akerstraat in Vaals. De zoon van Geller kocht het hotel weer terug.
Jos van Wersch overleed in januari 1925. Zijn zoon Karl, die in de laatste jaren feitelijk het hotel van zijn vader leidde, gaf het overlijden aan. De ambtenaar schreef Vanwersch terwijl Karl de akte ondertekende met van Wersch. De weduwe A.M. van Wersch-Holz vertrok op 4 mei 1932 met de Indrapoera van Rotterdam naar Batavia. Daar woonde zij in Bandoeng, West Java. Op 2 maart 1933 was zij weer in Nederland. Hoelang zij hier weer woonde is onbekend, maar in mei 1941 woonde zij weer in Bandoeng in de Dr. de Grootweg 5. Zij overleed in 1950. In het Algemeen Handelsblad van 1 april 1950 stond de overlijdensadvertentie van Anna Maria Holz. In deze advertentie werd genoemd dat zij weduwe was van J.N.J. van Wersch, van Kriz en van Frins. Maar er worden geen kinderen Van Wersch in de advertentie genoemd. Wel de kinderen uit haar huwelijk met Frins en Kriz werden met hun partners genoemd. Jos van Wersch had geen kinderen met Anna Holz.
Op een ansichtkaart uit 1915 hieronder staat het Grand Hotel Inh. van Wersch. Inh is Duits voor Inhaber (eigenaar). Dit hotel stond aan het Wilhelminaplein nummer 27, naast nu de Action. Het originele gebouw is in 1939 aangepast. In het pand zit nu een bloemenzaak.
Grand Hotel 2
De vierde Van Wersch die een hotel leidde was Karl van Wersch. Na de dood van zijn vader Jos. van Wersch in 1919 kocht hij een eigen hotel aan de Maastrichterlaan. Hij noemde zijn hotel ook Grand Hotel, zoals op onderstaande ansichtkaart te zien is.
Zijn hotel stond naast het hotel Hindenburg, gescheiden door een brede doorgang. Peter van Wersch was dus de concollega van Karl van Wersch en geen familie van elkaar.
Vandaag de dag zijn beide panden nog vrijwel in oude staat te herkennen. Zijn hotel werd ook afgehuurd door gelegenheid verkopers. Zo organiseerde een bedrijf in 1923 een verkoop van schoenmakersgereedschappen / apparatuur. In de krant stond een advertentie waarin deze verkoop werd aangeprezen. Er werd vermeld dat de verkoop in het Grand Hotel van C. von Wersch werd gehouden.
Tegenwoordig is dit Maastrichterlaan 59. In die dagen van Karl was het nummer 33.
In juni 1919 werd een politieverordening bekend gemaakt waarin de hotelhouders wekelijks de namen moesten doorgeven van de hotelgasten. De brief was gericht aan zeven hotelhouders van Vaals, maar Nicolaas of Karl waren niet genoemd. De namen die er opstonden waren: G. Lousberg, Ed. Geller, J. Göttgens, Wed. Putz, P. Vanwersch, Joh. Bekkers en H. Ortmans. Hieruit valt te concluderen dat Karl zijn hotel na juni 1919 gekocht had.
Karl voerde met B&W diverse malen correspondentie:
Aan Heeren Burgemeester en Wethouders der gemeente Vaals
Geeft met verschuldigden eerbied te kennen Karel van Wersch, zonder beroep, wonende te Vaals Akenerstraat 10, dat hij gaarne verlof zou hebben voor den verkoop van alcoholhoudenden drank, die geen sterken drank is, voor de beneden aan de openbare straat gelegen gelagkamer met den hoofdingang, van het perceel Kadastraal bekend gemeente Vaals Sectie A N. 4974, plaatselijk nummer N. 33 en gelegen aan de Maastrichterlaan, met eene oppervlakte van 28 M2.
Reden, waarom adressant Uw College beleefd verzoekt hem het gevraagde verlof te verleenen onder mededeeling dat bij de inwerkingtreding van het verlof, behalve hij nog de navolgende personen boven de leeftijd van 16 jaren het bovengenoemde huis bewonen zullen.
Van Wersch Jos, zonder beroep
Pelzer Antoon verver
Lacroix Gertrudis zonder beroep
Keill Johan fabrieksarbeider
Göbbels Michael kantoorklerk
Hetwelk doende
Vaals 7 October 1919. C. van Wersch
Op 9 oktober 1919 kwam van de gemeente een reactie waarin Karl moest aangeven of er afgelopen tien jaar onherroepelijke veroordeelingen of daarmee gelijkgestelde betalingen van opgelegde boeten bekend zijn.
Karl reageerde direct met een ontkenning waarop de vergunning op 9 oktober 1919 in theorie verstrekt werd. Binnen twee weken kon een ieder tegen deze vergunning schriftelijke bezwaren indienen. Pas op 11 november 1919 kreeg hij de vergunning op papier voor de verkoop van sterke drank in het klein in het logement alleen aan logeergasten beneden aan de openbare weg gelegen gelagkamer links van de hoofdingang. De oppervlakte ervan was 31,66 m². Zelf gaf hij 28 m² op. Bij het jaarlijks vernieuwen van de drankvergunning in 1925 was deze ruimte 29.90 m².
Op 29 december 1919 schreef de gemeente een brief aan Karl in verband met zijn logementvergunning.
Naar aanleiding van nevensvermelde apostille en onder terugzending der daarbij gevoegde bijlagen, hebben wij de eer U te berichten, dat Karel van Wersch inderdaad als werkelijk houder van een logement is aan te merken, aangezien hij vroeger reeds een logement in deze gemeente heeft gehad in het pand Maastrichterlaan 29, thans in eigendom van Ed. Geller, en hij dit voor genoemde Geller heeft moeten ontruimen. Het nieuwe persceel heeft hij pas onlangs betrokken, zoodat daarin aan slechts weinigen nachtverblijf is verschaft. Van 11 tot 14 December 11, hebben vier logementgasten, allen vreemden, in het pand overnacht. Bovendien dient niet uit het oog te worden verloren, dat in de wintermaanden veel minder vreemdelingen in deze gemeente logeeren dan in de zomermaanden.
Wat betreft het verhuren der kamers in genoemd perceel, kunnen wij U mede deelen, dat de bedoelde gezinnen reeds van den vroegeren bewoner gehuurd hadden. Volgens de verklaring van van Wersch wil hij deze woningen doen ontruimen, teneinde het geheele huis voor hotel in te richten.
Op 11 februari 1925 had Karl weer een nieuwe drankvergunning aangevraagd die hem ook verstrekt werd:
Burgemeester en Wethouders van Vaals maken bekend dat op 11 Februari 1925 bij hen ingekomen is een afschrift van een aan Gedeputeerde Staten dezer provincie gericht verzoekschrift van Karel van Wersch, hotelhouder, wonende te Vaals om vergunning voor den verkoop van sterken drank in het klein nl. tapverkoop aan logeergasten in de beneden aan de openbare straat gelegen gelagkamer, links van den hoofdingang van het perceel, kadastraal bekend gemeente Vaals, sectie A no. 4974, plaatselijk gemerkt no. 33, en gelegen aan de Maastrichterlaan.
Binnen twee weken na de dagteekening dezer bekendmaking kan ieder tegen het verleenen deze vergunning schriftelijk bezwaren bij Burgemeester en Wethouders inbrengen.
Vaals, 16 februari 1925.
In het hotel / huis woonden toen twee echtparen: Willem Schoonbrood en zijn vrouw Geertruida Gouders en het echtpaar Antoon Pelzer – Gertruida Lakowitz.
Dat jaar werd op 22 september 1925 de jaarlijkse logementsvergunning in eerste instantie geweigerd. De gemeente schreef:
Besluit van datum en nummer dezes, waarbij logementsvergunning werd geweigerd op grond
– dat, uit het terzake ingesteld onderzoek, is gebleken, dat de verboden gemeenschap binnenshuis tusschen de localiteit, waarvoor de vergunning wordt gevraagd en den winkel in hoeden thans nog niet is opgeheven;
– dat bovendien gebleken is, dat de vergunningslocaliteit is ingeschreven als gewoon cafélocaal, hetwelk door het gewone publiek wordt bezocht, derhalve niet kennelijk uitsluitend of in hoofdzaak slecht ten dienst der logeergasten.
Dat kwam doordt Karl een veranda voor het pand had gebouwd waardoor eene geheel gesloten veranda ontstond, zoodat de gemeenschap tusschen café en winkel binnenhuis bestond.