Martin von Wersch (rechts) met zijn schoonvader Karl Weiss. Martin werd in 1907 geboren en trouwde in 1940 met Johanna Weiss, dochter van Karl. Hun eerste zoon werd naar Martin vernoemd. Martin von Wersch jr (1941-2002) werd in Duitsland een bekend arts.
Karl Weiss was in het gebied Eupen Malmedy in de aanloop van de Tweede Wereldoorlog een verzetsstrijder. Hij had in Eupen al een sozial demokratische vereniging opgericht en verspreidde toen de Duitsers feller werden, folders en manifesten richting Aken. Ook hielpen hij en schoonzoon Martin politieke vluchtelingen uit Duitsland.
Martin von Wersch junior had tussen 1977 en 2000 een drukke, grote praktijk in Aken. Hij had bijzondere belangstelling voor geriatrie en was medeoprichter van een kliniek “Haus Cadenbach”.
In Aken en omgeving, ook in Vaals, zijn op verschillende plaatsen bronzen herinneringsstenen / gedachtenisstenen in de straten opgenomen die aan goede en slechte zaken onder het Nazi regime gebeurden. Op de kruizing Normaluhr in Aken ligt in de stoep een steen die aan de goede zaken herinnert. Op deze plaat wordt de inzet van Martin von Wersch herdacht die in de tijd vluchtelingen hielp. De steen staat voor alle 80.000 mensen die verzet pleegden.
De tekst op de steen:
Die „Normaluhr“ war nach 1933 gelegentlich geheimer Treffpunkt, von dem aus Verfolgte von Helfern über die Grenze in Sicherheit gebracht wurden. Martin von Wersch, Sozialdemokrat und Gewerkschafter, war einer dieser Menschen.
Nach der Machtübernahme durch die Nationalsozialisten schmuggelte er illegale Zeitungen nach Aachen und verhalf bedrängten Sozialdemokraten zur Flucht.
Na 1933 was het Normaluhr in Aken een geheime ontmoetingsplaats van waaruit vervolgden door helpers over de grens in veiligheid werden gebracht. Martin von Wersch, sociaal democraat en vakbondsman, was een van die mensen. Na de machtsovername door de nationaal-socialisten smokkelde hij illegale kranten naar Aken en hielp in het nauw gebrachte sociaal-democraten te vluchten.
De steen ligt op de hoek Theaterstrasse met rechts de Wilhelmstrasse in Aken, tegenover het Ibishotel.
foto’s: Norbert van Wersch
Op www.wgdv.de/wege kun je meer lezen over alle 34 herdenkingsstenen in de stad Aken, Kelmis en Vaals.
1950: Grenz-Echo van 5 april 2000:
Anfang 1950 bereitete der Bezirksjugendpfleger des Regierungsbezirks Aachen, Martin von Wersch, einen Puppenspiel-Lehrgang vor, für den er auch die Zusammenarbeit mit der renomierten “Hohnsteiner Puppenbühne” suchte.
Während dieses Lehrgangs im Jugendhof Rolleferberg vom 24.-29.04.1950 wurde, wie von von Wersch geplant, die “Bezirksarbeitsgemeinschaft für Puppenspiel im Regierungsbezirk Aachen” (BAG) gegründet.
Begin 1950 bereidde de districtsverantwoordelijke voor jeugdzorg van het bestuursdistrict Aken, Martin von Wersch, een poppenspelcursus voor, waarvoor hij ook samenwerking zocht met de gerenommeerde “Hohnsteiner Puppenbühne”. Tijdens deze cursus in het Jugendhof Rolleferberg van 24-29.04.1950 werd de “Bezirksarbeitsgemeinschaft für Puppenspiel im Regierungsbezirk Aachen” (BAG) opgericht, zoals gepland door von Wersch.
1954: Op een Duitse website staat, dat in 1954 een stichting opgericht werd tijdens het Akens Carnaval om charitatieve doelen te steunen. Martin von Wersch als voorzitter van de Arbeiter Wohlfahrt Aachen schreef in 1958 een brief naar de voorzitter dhr Koeningstein waarin hij hem vroeg steun te verlenen aan de armen van Aken, ook in de wintermaanden:
„In unserer Arbeit hoffen wir sehr, durch Sie auch in diesem Jahr unterstützt zu werden. Unsere Tätigkeit, die ein ganzes Jahr hindurch auf die Linderung von Not gerichtet ist, bedarf gerade in diesen Wintermonaten der besonderen Hilfe der Aachener Bürgerschaft. Die echte Armut steht nicht auf der Straße! Sie zu lindern ist unsere vornehmste Aufgabe, die wir als eine Verpflichtung aus sozialer Ethik ansehen.
Vertaling:
“Wij hopen van harte dat u ons dit jaar zult blijven steunen in ons werk. Ons werk, dat erop gericht is het hele jaar door de nood te lenigen, heeft vooral in deze wintermaanden de bijzondere hulp van de burgers van Aken nodig. Echte armoede staat niet op straat! Het verlichten ervan is onze meest nobele taak, die wij beschouwen als een verplichting die voortvloeit uit de sociale ethiek.
1972: Martin von Wersch e.a. waren als werknemer van Gisbers-Pliksburg uit Aken uitvinder voor watercontainers voor zwembaden. Aanvraag was in aug 1970. Zij kregen het Duitse patent in april 1972.
Aachen.
Martin von Wersch vollendet mit dem heutigen 26. Mai sein 70. Lebensjahr. Der einstige Sportdezernent des Aachener Regierungspräsidenten, seit 1940 glücklich verheiratet mit seiner Frau Johanna, Vater von vier Kindern, ist einfach nicht aufs Altenteil abzusetzen.
Seine Freizeitliebe ist seit vielen Jahren die Deutsche Olympische Gesellschaft, für die er – unter dem Vorsitz von Regierungspräsident a. D. Hubert Schmitt-Degenhardt – als Geschäftsführer für den Aachener Regierungsbezirk die einstmals sogenannten „goldenen Pläne”‘ erstellt und mit verwirklichen half. Als Fachmann für Sportstätten- und vor allem Bäder-Bau ist Martin von Wersch inzwischen in ganz Europa herumgekommen und konnte kürzlich noch vor einem Fachgremium ein Resümee dieser Reisen ziehen.
Seine großen Verdienste um den Aachener Sport liegen jedoch in der unmittelbaren Nachkriegszeit begründet, als Martin von Wersch schon früh aus der Kriegsgefangenschaft heimgekehrt nach einer kurzen Tätigkeit beim Landkreis Aachen in die Dienste des Regierungspräsidenten als Sportdezernent und Bezirks-Jugendpfleger trat. Er war einer der Verfechter de Landessportbund-Gedankens und verhalf diesem später so bedeutenden Verband zu seinen ersten Gehversuchen in Aachen, so sorgte er von 1946 bis 1952 dafür, daß rund 1450 Jungen und Mädchen aus dem Grenzland in Zeltlager kamen.
Daß dieses engagierte SPD- und Gewerkschaftsmitglied, von 1956 bis 1958 war er im Rat der Stadt Aachen vertreten und noch heute ist er im SPD-Sportbeirat auf Bundesebene, nicht ohne Ehrungen blieb, ist selbstverständlich. Die OTV-Gewerkschaft, der Westdeutsche Schwimmverband, die DLRG, der mittelrheinische Amateurboxverband und die Deutsche Olympische Gesellschaft zeichneten ihn mit goldenen Ehrennadeln aus. Eine Ehrenurkunde überreichte ihm der NRW-Kultusminister.
Die offizielle Gratulationscour findet am 3. Juni durch die Deutsche Olympische Gesellschaft im Tennishallen-Restaurant am Aachener Kreuz statt.
1978
Aken.
Martin von Wersch viert vandaag, 26 mei, zijn 70e verjaardag. De voormalige Sportdirecteur van het district Aken, sinds 1940 gelukkig getrouwd met zijn vrouw Johanna, vader van vier kinderen, laat zich eenvoudigweg niet met pensioen sturen.
Al vele jaren is zijn favoriete bezigheid de Duitse Olympische Bond, waarvoor hij – onder voorzitterschap van voormalig districtsvoorzitter Hubert Schmitt-Degenhardt – als directeur van het bestuursdistrict Aken de eens zo genoemde “gouden plannen” heeft opgesteld en helpen te realiseren. Als expert in de bouw van sportinstallaties en vooral zwembaden heeft Martin von Wersch heel wat afgereisd en was onlangs in staat om een samenvatting van zijn reizen te geven voor een groep van deskundigen.
Zijn grote verdiensten voor de Akense sport liggen echter in de onmiddellijke naoorlogse periode, toen Martin von Wersch op jonge leeftijd uit oorlogsgevangenschap naar huis terugkeerde.
Na een kort dienstverband bij het district Aken trad Martin von Wersch in dienst van de districtsvoorzitter als hoofd van de sportafdeling en districtsjeugdhulpverlener. Hij was een van de pleitbezorgers van het idee van de Landessportbund en hielp deze later zo belangrijke vereniging in Aken haar eerste stappen te zetten. Zo zorgde hij ervoor dat van 1946 tot 1952 ongeveer 1.450 jongens en meisjes uit de grensstreek naar kampen kwamen.
Dat deze geëngageerde SPD-er en vakbondsman, die van 1956 tot 1958 lid was van de gemeenteraad van Aken en nog steeds lid is van de SPD-sportadviesraad op federaal niveau, niet onbeloond is gebleven, is niet zonder eerbetoon, is vanzelfsprekend. De vakbond OTV, de Westduitse Zwembond, de DLRG, de Amateurboksbond Midden-Rijn en de Duitse Olympische Bond hebben hem gouden erespelden toegekend. De minister van Cultuur van NRW heeft hem een erediploma overhandigd.
De officiële felicitatieceremonie wordt op 3 juni door de Duitse Olympische Associatie gehouden in het restaurant van de tennishal in Aachener Kreuz.
Vertaald met www.DeepL.com/Translator (gratis versie)
Klik hier voor Martin von Wersch sr. in de Heerlense Tak.