Jan Anton Willem van Wersch werd in 1830 in Aken geboren. Op zijn geboorteakte schreef de ambtenaar als achternaam Vonwersch. Zij kwamen tenslotte toch uit Aken? Zijn vader (Johan Michiel) ondertekende de akte met J: M: von Weersch.Toen zijn vader in 1843 overleed was Willem pas 13 jaar. Zij woonden in de Dorpstraat in Heerlen. Hij trouwde met Anna Maria Augustina Vijgen, geboren in 1836 in Heerlen. Zij kregen elf kinderen. Op 6 april 1875 kocht Willem van Wersch (Heerlens winkelier en huisschilder) een huis bij de kerk in Heerlen. De verkoopakte werd opgemaakt door notaris Gerard Smeets. De akte kostte ƒ 166,15. Hier beneden wordt verder ingegaan op deze verkoopakte.
Hij kocht het huis dat op een plein lag. Dit gedeelte van het plein heette toen de Dorpstraat en had een aansluiting op de Kirkgraaf, de oude gracht van destijds het kasteel van Heerlen. Vervolgens werd de straat bij het plein Emmaplein en Emmastraat. Zijn zoon Edmond bleef in de straat wonen. Hij begon enkele huizen verder zijn kunsthandel. Dit gedeelte werd jaren geleden omgedoopt in de Pancratiusstraat. En het Emmaplein omgedoopt in Pancratiusplein.
Het huisje waarin Willem van Wersch en familie woonde, werd later afgebroken. Daarvoor in de plaats werd er al in 1929 een aanzienlijk groter huis gebouwd waar vandaag de dag horecazaak Bolero in zit.
Jan Anton Willem begon rond 1850 eerst met een glazeniersbedrijf en daarna met zijn schildersbedrijf. In 1871 was hij huisschilder. Vier van zijn vijf zonen namen vervolgens die interesse over: Frans (nummer 7) werd vertegenwoordiger van Les Fils Levy Finger, Ferdinand (10) begon als jongste van het stel voor zichzelf na in 1899 een opleiding aan de Rotterdamse schildersschool gevolgd te hebben. De oudste, August, en diens zoon en kleinzoon hadden op de Bongerd in Heerlen een verfwinkel. En Edmond (5) begon een schildersbedrijf in Heerlen dat door zijn kinderen en kleinzoon als kunsthandelaar in (nu) de Pancratiusstraat voortgezet is.
Bij de geboorte van Hubert Ferdinand in 1867 schreef de ambtenaar in de geboorte akte Van Weersch terwijl vader met W Van Wersch tekende. Op de akte staat tevens een vonnis van de arrondissement rechtbank van Maastricht dat de naam Van Weersch veranderd dient te worden in van Wersch.
Twee jaar later bij de geboorte van Edmond schreef de ambtenaar toch nog Van Wersch genoemd.
Samen met zijn broer Leonard (20b) was hij lid van de Schutterij Sint Sebastianus uit Heerlen. In de notulen van de Schutterij uit 1870 staat: Op heden den 6 Juni 1870 is goed gekeurt door den Raat van het Broeder S. Bastian dat Leonard van Wersch het buvet heeft aangenomen in de wijde het welk plaats heeft op den 20 Junij 1870 voor een som van 100 Francken hierbij verpligt zig zijn broeder Willem van Wersch tot borg.
Na de dood van de weduwe Maria van Wersch-Vijgen in 1893 werd het huis aan de Dorpsstraat in Heerlen verkocht aan de drie oudste kinderen. Zij kregen 3/9 deel ervan. Totaal was dit ƒ. 8311,46. Zij hadden echter nog vorderingen waardoor zij uiteindelijk ƒ 2804,59 overhielden, waarvan een ieder 1/9 deel kreeg.
Klik op een foto:
Hij was de zoon van:
Jan Michiel van Wersch
Jan Michiel van Wersch werd als zesde kind op 24 juli 1796 in het Limburgse Wahlwiller geboren. Zijn vader was daar, net als zijn grootvader, pachter op de hoeve La Ferme Lanterne. Hij groeide op als hulp van zijn vader op de grote boerderij. De diensttijd bracht hij door in Luik. Zijn oudste broer Jan Sebastian van Wersch werd de knecht van zijn vader waardoor Jan Michiel werkloos werd. Zijn geld verdiende hij als dagloner.
Maar Jan bleef niet altijd werkloos. Hij verhuisde naar Burtscheid bij Aken. Daar had hij tussen 1824 en 1834 een koetsierbedrijf in de Alexanderstrasse 391 in Burtscheid.
Daarna verhuisden zij eventjes naar de Rosestrasse in Aken om in 1830 weer op de Alexanderstrasse terug te komen maar nu op nummer 309. Als beroep gaf hij koetsier op. In 1832 woonden zij aan de Peterstrasse 466.
In 1824 trouwde Jan in Burtscheid met de 26-jarige Voerendaalse Maria Sybilla Penners. Hij ondertekende de huwelijksakte met J.M. von Weersch. Zij kregen negen kinderen, vijf in Aken en vier in Heerlen. Op een na overleefden alle kinderen hun ouders.
Omstreeks 1834 verhuisde het gezin naar Heerlen waar Jan als winkelier stond ingeschreven. Jan Michiel overleed in 1843 toen hij 47 was. In zijn overlijdensakte stond dat hij geen beroep had.
In het bevolkingsregister 1850 – 1860 staat de familie bekend als van Weersch. Zij wonen in wijk A (dat was rondom de Dorpstraat, nu Pancratiusstraat, in Heerlen nummer 105. Door omnummering werd A 105 A 107. In dit huis woonde acht mensen: moeder van Weersch-Penners met zes van de acht kinderen en een werknemer Maurits Tamoni uit Zwitserland. Hij was glazenmaker.
Haar oudste dochter was getrouwd en het huis uit en dochter Petronella was bij een gezin dienstmeid. De kinderen waren allemaal boven de twintig. Alleen de oudste, Jan Leonard gaf schoenmaker als beroep op. Alle anderen, twee jongens en drie meisjes, waren zonder beroep.
Moeder overleed in 1869, 71 jaar.
Uit huis
Van de acht kinderen bleven twee zonen in Heerlen wonen: Johan Leonard Hubert en Jan Antoon Willem.
De meeste van de andere kinderen trokken wegens huwelijk naar Luik, een dochter ging naar Tilburg en de ander naar Montzen (B). Dochter Petronella trad in 1871 in bij de Kleine Zusters van Joseph Savelberg in Heerlen. Na drie jaar vertrok zij naar Keulen waar zij overleed.
Emmaplein Heerlen
Op 6 april 1875 kocht Willem van Wersch (Heerlens winkelier en schilder), getrouwd met Anna Maria Augustina Vijgen een huis met een gedeelde tuin in Heerlen van Bernardina van Oppen. De verkoopakte werd opgemaakt door notaris Gerard Smeets. De akte kostte ƒ 166,151/2.
Aan de ene kant grensde het huis aan haar huis en aan de andere kant aan het huis van het echtpaar Bour en Meens. De tuin was 72 m².
Het huis kostte ƒ 3000 binnen 15 jaar te betalen met een twee jaarlijkse rente van 5%. Te betalen op 1 januari en 1 juli. Het huis werd onder de volgende voorwaarden verkocht:
- De ramen aan de kant van de verkoopster mogen niet groter gemaakt worden.
- Na drie jaar moet de helft van het glas in ieder raam in deze muur mat gemaakt worden.
- De vensters boven twee derde mogen in deze ramen van tuimelramen voorzien worden, zowel gelijkvloers als op de etages en aan de straatkant.
- De deur van de kelder die uitkomt op de poort en de deur naast de kelder moeten direct vervangen worden door metselwerk. Ook de deur van de zogenaamde paardenstal in het huis van de verkoopster naar de tuin moet dicht gemaakt worden.
- De scheidingsmuur moet vernieuwd worden.
- Aan de gang naar de tuin bevinden zich secreten. Die moesten ten behoeve van de verkoopster minimaal nog die jaar daar blijven. Na drie jaar zullen die deuren dichtgemetseld worden. De kosten zijn voor de koper.
- De kanjel (= regenpijp) voor zover die op de open plaats uitkomt, moet door de koper in orde gehouden worden.
- De verkoopster mag bomen tegen het verkochte huis planten maar mag het licht in het huis niet belemmeren.
- De verkoopster mag niet op de open plaats bouwen tenzij er een afstand wordt aangehouden van 2,75 meter van het huis.
- Er komt een levende doornenheg die de gemeenschappelijk tuin verdeelt. De kosten daarvan worden samen gedragen.
- Achter het verkochte huis bevindt zich een waterput. De verkoopster mag hieruit water putten of een pijp laten leggen die naar een nog te plaatsen pomp op haar erf gaat.
- Als de koper zich niet aan zijn financiële hypothecaire verplichtingen houdt, mag de verkoopster het huis opnieuw verkopen.
- Bij inbeslagneming van het huis door derden zal de koopprijs door de koper altijd betaald worden.
Op het huis van Willem van Wersch, achter de lantaarnpaal op het Emmaplein (voorheen Dorpstraat), staat Behangselpapier, Glas en Verfwaren. Willem kocht dit huis in 1875.
Tussen 1850 en 1860 waren er in Heerlen zeven wijken: Wijk A was rondom de Dorpstraat, wijk B was rondom Wegscheid (nu Geerstraat), wijk C was rond de Veemarkt, wijk D: Caumer, wijk E Vrusschemig, wijk F: Welter, wijk M: Vrank, wijk N: Heerlerheide. Op bovenstaande foto uit ongeveer 1903/1904 zijn zes huizen te zien:
Te beginnen bij het links huis A 45 waar in 1850/1860 Hendrik Cox, geboren 1804 en zijn vrouw Maria Geurts, geboren 1796 woonde. Hij was tapper. In huis woonde of verbleef toen Jan Meijs die voerman was.
Nummer A 44: Op het tweede gebouw zie je een reclamebord op het balkon. Hierop staat De Nieuwe Limburger Koerier. Dit was het pand van de heer Hermann Weyerhorst uit Geilenkirchen. Hij begon in 1845 met het Weekblad voor Heerlen. In 1847 liet hij de krant in het Duits verschijnen hoewel die eerst in het Nederlands was. Hij noemde het blad Der Limburger Courier. Zijn zoon Karel (geboren 1834 en letterzetter) nam het blad over en in 1869 verscheen de krant weer in het Nederlands. De naam veranderde in De Limburger Koerier. De krant werd gedrukt door Rotatiedrukkerij Weyerhorst.
In 1899 werd de krant door fa. Van de Weyer overgenomen die de krant naar Maastricht verhuisde. Daardoor ontstond er in 1901 in Heerlen de Nieuwe Limburger Koerier, een van de voorlopers van het Limburgs Dagblad. De eerste redacteur was tussen 1903 en 1905 Henri Calker, geboren in Waalwijk.
Hierna kwam boekhandel Penners in het pand aan het nu Emmaplein nummer 6. Hij zat hier al in 1913. In 1934 ging Martin Penners failliet. De nieuwe eigenaar werd in 1938 de weduwe Penners-Sieben.
Op inmiddels nummer 6 genummerd werd in 1938 café-restaurant Zur Stadt Aachen geopend. De uitbater was Harry Diederen. Dit café zat voorheen aan de Geleenstraat. Na de oorlog heropende de zaak om in 1948 friture aan zijn naam het Zuiden toe te voegen. Hij redde het daarmee niet. Want in 1949 kwam de Nederlandsche Credietbank met plannen om het grote pand aan te schaffen. In 1950 opende zij Emmaplein 6. Al gauw werd het te klein want in 1952 werd het verbouwd en kwam er een café en een winkelpand in. Uiteindelijk redde ook dit het pand het niet want het werd door de Nederlandse Credietbank in 1959 gesloopt voor nieuwbouw.
Ook de Credietbank redde het niet en werd Credit Lyonnais.
Op A 43, het witte huis, woonden de weduwe Maria Janssen uit Neerharen en hoofd-commies Jan Gilson, geboren 1799 in Geleen, zijn vrouw Johanna Ritzen, geboren in Heerlen in 1815 en hun dochter Anna Maria Gilson geboren in 1848.
De familie Bour-Meens betrok de woning van Jan Gilson. De familie Bour en Meens bestond uit het echtpaar Nicolaas Jozef Bour (geboren 1834) en zijn vrouw Anna Geertruida Meens (geboren 1830). Op het moment dat de verkoopakte in 1875 opgemaakt werd, was zij zwanger van hun vijfde kind. Totaal kregen zij zeven kinderen.De familie bestond verder uit Antoon Bour, geboren 1797 en leidekker, zwager Nicolaas Meens, leidekker, geboren in 1811 die met Elisabeth Bour trouwde, geboren in 1802 en hun zoon Hendrik Meens, geboren in 1843, ook leidekker. In huis woonde ook Hendrik Bour.
Op A 42 woonde de slager Samuel Kosten met Judith Golstein. Zij overleed in 1850. Het echtpaar kreeg zeven kinderen. De familie Van Oppen kocht dit huis om het in 1875 aan Willem van Wersch te verkopen.
Op A 41 woonde de familie Van Oppen. Hij was landmeter en kwam uit Hulsberg, zijn vrouw Elisabeth Penners uit Schimmert. Het gezin telde zeven kinderen. Vier daarvan werden ook in Schimmert geboren en rond 1845 drie in Heerlen. Elisabeth Penners overleed in februari 1874. Dochter Bernardine verkocht in 1875 het huis waarin de slager destijds woonde aan Willem van Wersch. In het koopcontract stond dat het huis links grensde aan Bour-Meens en rechts aan Van Oppen.
Familie
Willem van Wersch, en zijn vrouw Maria Vijgen kregen elf kinderen:
1: Anna Maria Sophia (1860) die in 1880 met de Belgische Modeste Dethier trouwde.
2: Angelina Henriëtte (1862-1929) die in 1889 met de postassistent Anton Wetzels trouwde.
3: Hubert Pieter August (1864-1918)
4: Herman Hubert Constant (1866-1866)
5: Hubert Jozef Edmond (1867-1946)
6: Maria Hubertina Gertruida (1869-1954)
8: Maria Hubert Willem (1872-1918)
9: Maria Alphonsina Johanna (1874-1942) die in 1899 met de Belgische Florent Eijssen trouwde.
10: Hubert Ferdinand (1876-1955)
11: Hubertina Josephina (1878-1893)
25 oktober 1893. Toen Anna Maria Augustina Vijgen weduwe van Willem van Wersch, overleed werd po 25 oktober 1893 een memorie van successie gemaakt. Dit was een inventarisatie van haar eigendommen waarover nog erfbelasting betaald moest worden.
Als voogd over de minderjarige kinderen trad op Maria Antonius Hubertus Wetzels, klerk der posterijen, gehuwd met Angelique Henriëtta van Wersch, in eigen naam en als voogd over de minderjarige kinderen
1: Frans Hubert
2: Maria Hubert Willem
3: Maria Alphonsina Johanna
4: Hubert Ferdinand Van Wersch
Verder:
2: August Van Wersch, verver te Heerlen
3: Edmond Van Wersch, verver te Heerlen
4: Gertrude Van Wersch zonder beroep te Heerlen
5: Modeste Dethier,slager te Seraing gehuwd met Maria Sophia Van Wersch.
Zij verklaren op 24 mei 1893 dat hun moeder is overleden weduwe van Jan Antoon Willem van Wersch. De erfgenamen zijn de kinderen, ieder voor 1/9 deel.
De erfenis bestaat uit 41/80 deel van de volgende vorderingen aan
Actief:
41/80ste deel betreffende
1: het huis, en tuin in Heerlen groot 60 centiaren, geschat op ƒ 3.000,
2: Diverse meubelen, goederen, klederen en contanten ƒ 2.949,64,
3: Vorderingen wegens geleverde winkelgoederen ƒ 2,361,32,
Bij elkaar ƒ 8,311,46.
Passief:
1: L.. Parvoet te Leuven ƒ 1.200
2: G. Pluijmaekers te Heerlen ƒ 1.800
3: Vordering op ontvangen goederen volgens rekening ƒ 2.019,87.
Bij elkaar: ƒ 5.428.61
Toen Willem in 1889 overleed was het huis ook ƒ 3.000 geschat, maar de inboedel, behangselpapier en goudlijsten op ƒ 3,233,80.
Bij elkaar ƒ 6.233,80. Waarvan de weduwe dus de helft kreeg en vruchtgebruik. Er waren geen schulden aan anderen. Dus na zijn dood moest zijn weduwe geld lenen.
