Piet van Wersch, pater, werd als achtste kind uit een gezin van zestien kinderen in Mechelen in Zuid- Limburg in 1918 geboren. Zijn ouders waren landbouwers. Op zijn 18e ging hij in 1934 naar het seminarie in Wijnandsrade bij de paters Conventuelen. Hij bleef hier maar één jaar. Het waarom is onbekend. 21 jaar oud, vertrok hij in 1939, naar Lanaken in België. Zijn streven was om na zijn studie en wijding, naar de missiegebieden in Afrika te gaan. In juli 1945 trad hij in bij de Jezuïeten en kreeg de naam Servatius. Drie jaar later op 13 juli 1947 werd hij in Leuven priester gewijd en op 20 juli 1947 celebreerde hij zijn eerste plechtige H. Mis in het dorp van zijn ouders, in Mechelen.
Enkele maanden daarna vertrok hij naar Afrika. Als dank voor alle gaven die hij kreeg (lees geld), liet hij dit gedachtenisprentje drukken.
Op dit herdenkingsprentje staat de afkorting: B.V.M., hetgeen bid voor mij betekent. Op de achterkant liet hij de tekst zetten: H.Hart van Jezus, zegen mijn dierbare ouders, broers en zusters en allen, die mij tot uw altaar brachten. O.L. Vrouw, Sterre der Zee, bescherm mijn priesterlijk leven.
In 1948 werd er in Oirsbeek een collecte in de kerk gehouden voor pater van Wersch die begin oktober naar het verre missiegebied zou gaan. Er was ƒ 350 opgehaald (ca € 150).
Inmiddels was Piet van Wersch ingetreden in de congregatie van de priesters van het H. Hart van Jezus: Latijn: Congregatio Sacerdotum a Corde Jesu met het sacroniem SCJ. Zijn jongste broer Jacques zou later ook bij deze congregatie intreden en ook als missionaris naar Kongo vertrekken.
14 juli 1954
Gazet van Limburg: Mechelen
Vertrek Pater van Wersch. Het vertrek van Pater van Wersch naar zijn missiegebied in de Belgische Congo is 3 maanden uitgesteld. De Belgische regering heeft ge-eist dat ieder die aldaar onderwijs wil geven in ’t bezit moet zijn van een onderwijsacte. In verband hiermede is Pater van Wersch momenteel te Brussel om zijn studie te voltooien.
en op 20 oktober 1954:
Vertrek naar de Missie De definitieve terugkeer van Pater v. Wersch naar zijn missiegebied in de Belgische Kongo is bepaald op Zondag 24 October a.s. De pater zal van Mechelen naar Brussel reizen per trein en de reis verder per vliegtuig volbrengen. Hij hoopt op Dinsdag 26 October a.s. in zijn missiegebied aan te komen.
Kongo
In Kongo ging hij in Kole werken. Kole ligt in het noorden. Dit land was destijds een kolonie van België en Piet had zijn opleiding in België gehad en was ingetreden in een Belgische congregatie.
Diverse malen kwam hij terug naar Mechelen, om rust te hebben en om zich weer te kunnen opladen voor nieuwe uitdagingen. In december 1953 bijvoorbeeld kwam hij na vier jaar Afrika per boot aan in Antwerpen.
In Mechelen haalde de harmonie hem in en begeleidde hem naar zijn ouderlijk huis. Hij bleef enkele maanden thuis en vertrok weer. In 1954 was hij weer in Mechelen. De plaatselijke toneelvereniging Kunst door Oefening gaf de opbrengst van de première van hun nieuwe blijspel aan pastoor Piet. In Simpelveld werd enkele dagen later in de Witte Bioscoop van Van Wersch (geen familie) de film De Gesloten grenzen vertoond. De opbrengst was voor de missie van pater Van Wersch.
Dat jaar was er ook de Ronde van Mechelen. De opbrengst van de verkoop van het programmaboekje was voor pater Van Wersch die binnenkort naar de missie zou vertrekken. In oktober van dat jaar werd de opbrengst van de missie fancy fair ook bestemd voor pater Van Wersch. Ook in september 1960 kwam hij thuis en ging januari 1961 weer terug naar Kongo.
Opstand
Kort daarop kwamen de problemen in het land. Kongo was een kolonie van België en Kongo wilde dat niet meer. Er ontstond een onafhankelijkheidsstrijd waarbij Lumuba eerste minister werd. In 1960 ontstond er een tegenbeweging en werd hij door Mobutu afgezet. En de jaren erna ontstond er een vreselijke periode met vele doden. Lumubu werd zelf op 18 januari 1961 vermoord. Zo’n tweehonderd missionarissen (paters en zusters) werden vermoord en velen waren al gevlucht.
Het gevolg hiervan was dat ook pater Piet van Wersch gevangen werd genomen en gemarteld werd. In maart 1961 kon hij naar huis terugkeren. Alle kranten (De Tijd De Maasbode, Telegraaf, het Vrije Volk, De Limburger etc) schreven erover. Sommige kranten beschreven de politieke situatie, andere beschreven de persoonlijke situatie.
Klik op een onderstaande foto voor uitleg.
Foto: ter gelegenheid van de eerste mis van Piet van Wersch op 20 juli 1947. Foto is gemaakt bij het ouderlijk huis Ten Hove in Mechelen.
1960
Proefschrift: Leuven: voor het licentiaat in Theologie, onderwerp: de symboliek van het Hart in de H. Hartverering.(te vinden in archief Leuven Kadoc KC 19030).
1961: Gevangen en gemarteld
Mechelse priester in Kongo gevangen
De familie Van Wersch in spanning over missionaris
Mechelen 21 febr (Eigen red.) In de ouderlijke woning te Mechelen van de missionaris Pater Piet van Wersch van de priesters van het H. Hart -van wie zoals wij gisteren meldden, het KNP vernomen heeft dat hij op zijn missiepost Kole via Banalia is aangehouden en in Stanleystad opgesloten door rebellerende Kongolezen – wordt met spanning uitgezien naar de nieuwsberichten.
In 1959 was pater Piet van Wersch nog thuis op vakantie geweest: op 4 september van dat jaar is hij voor de derde keer naar de missie in Kongo vertrokken
Hij stamt uit een kinderrijk gezin. Behalve Piet is ook de jongste zoon uit het gezin Van Wersch priester van de Congregatie van de Priester van het H. Hart te Leuven. De bejaarde moeder van de missionaris heeft even voor Kerst is 1960 nog een korte brief van haar zoon ontvangen maar de missionaris kon zijn moeder toen niet veel goed nieuws schrijven. “Moge het Kind Jezus ons toch de vrede brengen. Wij zijn er nog ver van af. Bidden jullie dezer dagen eens extra voor ons. De toestand is er niet op verbeterd. Deze is zelfs zeer ernstig op het ogenblik. We hebben bijna niets meer om te eten, daarom is de toestand voor ons zeer ernstig..” zo schreef pater Piet van Wersch. In weinig woorden drukte hij zijn vrees uit voor de missie van de Kerk in de Oost-provincie. “Morgenavond vier ik een nachtmis in mijn klein kerkje. Maar dit lijkt zeker meer op Bethlehem dan de mooie kerk bij ons en daarom zal Jezus graag bij ons komen. Wij hopen maar dat Hij er mag blijven. Er zijn machten aan het werk om Hem buiten te krijgen…”
“Alleen bidden”
Bidden voor de missionaris dat is wat heel Mechelen met de moeder en de familie van pater Van Wersch heeft gedaan en nu opnieuw vurig zal doen. Want verder kan men niet helpen. Pater Van Wersch schreef zelf: “Maar u moet geen geld meer sturen omdat ik er toch niets voor kan kopen. Jammer dat de kranten niet meer doorkomen dan had ik tenminste iets te lezen. Het roken is momenteel taboe aangezien ik geen sigaret meer kan krijgen.”
Ook in de loop van dinsdag heeft het Belgische Provincialaat geen bericht over pater Van Wersch ontvangen nadat met zowel daar als bij de familieleden in onzekerheid verkeert.
bron: Limburgs Dagblad 22 februari 1961
Officieel bericht ontbreekt
LOT VAN PATER VAN WERSCH NOG ONZEKER
Zeer verward en nog meer onvolledig : zijn de berichten omtrent de gevangenneming van de Mechelse Pater P. van Wersch.
Vernamen moeder en familie van Wersch dit bericht door de radio, zekerheid heeft men thans nog in geen geval.
De Belgische procure, waaronder Pater van Wersch ressorteert, had gisteravond nog steeds geen officiële berichten.
Via het Ned. Roode Kruis werden inlichtingen gevraagd bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag. Het hoofd van de Afd. Nederlanders in het buitenland, had al evenmin enige officiële berichten ontvangen, ofschoon in ieder geval, blijkens mededeling vanwege het ministerie, in normale omstandigheden dit de eerste instantie is, die gewoonlijk van vermissingen enz. op de hoogte wordt gesteld. Zo was de moord op Pater Tegels in Den Haag in ieder geval wèl officieel bekend. Feit is evenwel, dat moeder van Wersch eind december j.l. de laatste brief van haar zoon heeft ontvangen. Deze is gedateerd 23-12-’60. Vol trots maakt de pater melding van de uit gras samengestelde kerststal. Hij vindt, dat Kerstmis in zijn missiegebied in ieder geval méér Bethlehems lijkt, dan zulks in onze parochie kerk het geval is. In deze brief spreekt hij de verwachting en het vertrouwen uit, dat Jezus zeker heel gaarne bij hen zal komen.
Voor de derde maal
Op 4 september 1959 vertrok Pater van Wersch voor de derde maal naar de Missie in Kongo. Nooit echter was het vertrek voor hem zwaarder dan deze keer, ofschoon er van de andere kant toch ook een lichtpuntje voor hem scheen in de tropische duisternis. Hij kreeg namelijk de opdracht om in Kolé een geheel nieuwe missiepost te stichten. Met frisse moed ging Pater van Wersch aan het werk en spoedig stond een door hem gebouwde kerkje overeind (Zie foto). De bouw van deze kerk werd hem mede mogelijk gemaakt, door de zeer gulle financiële steun, die hij tijdens zijn laatste vacantie in het vaderland mocht ondervinden. Omnes sint unum, mogen allen één zijn, stond als een welkomsgroet boven de ingang van de kerk.
Kort was echter ook hier zijn vreugde, want in zijn brief van 30 april 1960 deelt hij reeds mede, dat zijn nieuwe missiepost al is opgeheven en de met zoveel moeite gebouwde kerk weer grotendeels is verwoest. „Thans”, zo schrijft Pater van Wersch in zijn brief, „ben ik weer de trouwe pater van het oerwoud”. Steeds groter werden de ontberingen, tot zelfs de hoogstnoodzakelijke levensmiddelen hem meestal ontbraken en zijn maaltijden veelal bestonden uit bananen en andere vruchten. Steeds groter werd ook de onzekerheid voor hem ten aanzien van de rumoerige ontwikkeling in Kongo, hetgeen zeer duidelijk steeds meer en meer in zijn brieven tot uitdrukking komt. Ook een missionaris is echter onder gezag gesteld, en zijn bisschop achtte het beter, dat hij op zijn post bleef, Het zou niet de eerste keer zijn, dat geruchten de ronde deden over Pater van Wersch.
Enige tijd geleden was hij namelijk volgens de geruchten zeer ernstig ziek, terwijl uit een door hem geschreven brief bleek, dat er niets aan de hand was. Vurig hoopt niet alleen zijn naaste familie maar met hen de Mechelse dorpsgemeenschap, dat ook thans zeer spoedig aan alle onzekerheid rond deze zeer populaire geestelijke vriend van groot en klein, een einde zal komen.
foto:
Pater P. van Wersch uit Mechelen bij het kerkje, dat hij te Kolé in Kongo in 1959 bouwde, maar dat sedertdien al weer grotendeels werd vernield.
Bron: De nieuwe Limburger 22 februari 1961
Limburgse pater stond in Kongo
tweemaal voor een vuurpeleton
Berooid van al zijn bezittingen, slechts gekleed in een broek en een dun hemd keerde gistermiddag een missionaris uit Mechelen (Limburg), terug uit zijn missiegebied in Kole in Oostprovincie Kongo. De sporen van mishandeling, vermoeienis, angst en honger stonden duidelijk te lezen op het gezicht van pater P. van Wersch.
Zondagmorgen was hij met een Sabena toestel uit Leopoldstad vertrokken en via Geneve gisteren in Brussel aangekomen. Een broer van de missionaris heeft hem daarna per auto naar de ouderlijke woning in Mechelen gebracht.
De zo juist aangekomen missionaris was door de ondergane ellende zodanig vermoeid, dat hij slechts in een verward gesprek iets van zijn belevenissen kon vertellen.
Tot de dag waarop bekend gemaakt werd dat Loemoemba was vermoord ging alles in Kole nogal redelijk. Maar op die 13e februari brak dan ook werkelijk een hel los voor de Europeanen. Pater Van Wersch werd op die datum gevangen genomen en met talrijke andere blanken met touwen om de hals weggevoerd.
Tijdens het vervoer werden ze onophoudelijk door soldaten en burgers afgeranseld met geweerkolven en gedroogde nijlpaardstaarten. In Stanleystad stond de missionaris tweemaal voor een vuurpeloton. Hij werd echter, nadat voor zijn ogen een aantal blanken werd neergeschoten, steeds weer terug gevoerd naar de gevangenis. Het moet op 28 februari zijn geweest, dat een bende van circa 1000 Loemoembisten de missionaris en nog enige anderen uit de gevangenis wilde sleuren naar een plaats, waar grote vuren waren gestookt om de gevangenen levend te verbranden.
Juist op tijd verscheen generaal Loendoela bij de gevangenis en kon pater Van Wersch een onderhoud met de opperbevelhebber bewerkstelligen. Na een gesprek, dat drie uur duurde, werd hem beloofd, dat hij met nog een aantal andere blanken zou worden vrijgelaten en inderdaad werden ze op 1 maart aan officieren van de V N politiemacht uitgeleverd. Nog was toen hun bevrijding niet volkomen. Ruim twee weken moesten ze nog in allerlei plaatsen in Kongo verblijven, eer ze eindelijk toestemming kregen het land te verlaten. En overal vervolgde hen nog de angst voor de Kongolese troepen, de honger en de vermoeienis.
bron: Leidsch Dagblad 21 maart 1961
1961: Weer thuis
Pater P. v. Wersch
2 maal voor vuurpeloton
MECHELEN, 20 maart (Eig. red).
Pater P. van Wersch SCJ is in Mechelen terug. Maandagmiddag om vijf uur stapte hij bij de ouderlijke woning binnen. Bevlagde straten verwelkomden de man die in de Kongo ternauwernood aan de dood ontsnapte. Hij vertelde ons van zijn verschrikkelijke belevenissen.
“De 13de februari, ’s avonds om 8 uur kwam in Kole het bericht door dat Loemoeba dood was. Om half negen kwamen de Loemoembisten mij halen als represaille maatregel. De rebellen hebben me als een beest geslagen en me die nacht opgesloten in een cachot. Ik lag er op een betonnen vloer, het vertrek was 1,50 m bij 80 cm. Er was geen venster of niets. De volgende dag vervoerden zij me naar Stanleyville. Ik werd voortgesleept met een koord om de nek en neergelegd in een hotsende en botsende wagen. Elke keer als er een gat in de weg was vloog ik op en kwam met een smak neer,” zo zegt pater Van Wersch.
Pater Van Wersch in de kring van zijn 71 jarige moeder, zeven broers en vijf zusters vertelt: “In Stanleyville werd ik naar de centrale gevangenis gebracht. Daar heb ik tot 1 maart gezeten. De eerste drie dagen en drie nachten heb ik niets te eten gekregen, daarna kreeg ik een maaltijd per dag. Naderhand kwam ik bij acht Belgische soldaten. We hebben tweemaal voor het vuurpeloton gestaan en tweemaal zijn we gered door generaal Lundula. 
Ik moest hout kappen in de volle zon. Een soldaat met een geweer stond achter me. Ik heb urenlang in de zon moeten zitten, mijn gezicht heeft erg geleden. maar Mechelen heeft gebeden.”
“Lelijkste”
Nadat pater P. van Wersch op 4 september 1960 voor de derde keer uit Nederland naar de Kongo vertrok zal het wel niet vermoed hebben dat hij onder zulke omstandigheden zou terugkeren. Hij had zijn standplaats in Kole in Orientale, de Oost-provincie. “Dat is de lelijkste van allemaal,” zegt hij, terwijl steeds opnieuw mensen binnenkomen, de telefoon overgaat en de brievenbesteller telegrammen brengt.
“Ik heb moeten bekennen toen ik terugkwam, ik ga ook terug: een man en man, een woord een woord.”
Via Air-Congo ging hij naar Leopoldville en vandaar met de Sabena naar Brussel. Daar vertrok hij met een auto die hem bracht. Daar haalde hem zijn broer J. van Wersch SCJ, professor in Leuven, af en bracht hem naar de Epenerweg 8 in Mechelen.
Veel dank
“We hebben veel lichamelijk lijden gehad. We mogen dankbaar zijn voor generaal Lundula, dat is een verstandig man. De mensen hier zijn kontent, ze hebben veel gebeden, ” zegt de 62 jarige missionaris die in de kring van familieleden, vrienden en kennissen zijn verhaal telkens opnieuw moet doen.
bron: Limburgs Dagblad, maart 1961
Missionaris uit Congo in Limburg
Pater zat drie weken naakt in cel bij loempembisten
(Van een onzer verslaggevers)
In het Zuidlimburgse dorpje Mechelen hingen gisteren de vlaggen uit. Geen wonder: Pater v. Wersch, om wiens lijfsbehoud men daar wekenlang heeft gebeden, was weer terug uit Congo. Om vier uur arriveerde de in witte pij gestoken missionaris in zijn geboortedorp waar zijn bejaarde moeder hem snikkend in de armen viel. Bleek, sterk vermagerd, de angst nog in het gezicht gegrift, vertelde pater Van Wersch (41) in de plotseling met gelukkige mensen volgestoken kamer over zijn gruwelijke belevenissen:
‘Een half uur na het doodsbericht van Loemoemba kwamen ze me arresteren. Een represaillemaatregel. Drie weken heb ik, zonder kleren aan, opgesloten gezeten. Eten kreeg ik bijna niet, maar afgeranseld werd ik des te meer. Driemaal hebben ze me willen doodschieten.’
Nerveus draait pater Van Wersch in zijn grijze puntbaardje. ‘Dank zij de bemiddeling van generaal Loendoela,’ vervolgt hij, ‘werd ik ten slotte vrijgelaten. Hij is de commandant van het door de communisten gesteunde rebellenleger. Maar ik geloof niet, dat hij een communist is. Hij is in ieder geval een fijne kerel.’
Medebroeder vermoord
Driehonderd kilometer verderop, in Basoko, werd pater J. Tegels uit Vlodrop (Limb.) met drie geweerschoten in de rug door een loemoembist om het leven gebracht, de eerste en tot nu toe enige Nederlandse missionaris die na de Congolese revolte is vermoord.
‘Urenlang hebben de soldaten en ook de door hem bekeerde inboorlingen om zijn lijk gedanst,’ vertelt pater Van Wersch bitter. Ooggetuigen hadden hem dat naderhand verteld. Over een half jaar gaat pater Van Wersch naar zijn eenmans-missiepost Kole via Banalia terug. ‘Ik heb mijn erewoord moeten geven dat ik terugkom,’ zegt hij. ‘Anders hadden ze me niet naar Nederland laten vertrekken.
bron: Het Vrije Volk maart 1961
Vakantie
Pater Piet van Wersch ging uiteraard niet meer terug naar Kongo, zijn jongste broer wel. In september 1962 werd Piet door het bisdom Aken benoemd tot hulppastoor in Erkelenz, een dorpje over de grens bij Sittard, in de Lambertuskerk. Een jaar later werd hij benoemd tot hulppriester en wat later tot pastoor in Lich-Steinstrass in de kerk van St. Andreas und Matthias.
Rechts: Piet bij de kerk van Lich-Steinstrass voordat het totale dorp afgebroken werd. Het dorp moest begin tachtiger jaren van de vorige eeuw wijken voor de bruinkoolwinning en werd 15 km westelijk naar Jülich verplaatst, waar het nu een buitenwijk van die stad is.
1978
Elk jaar werd er in Steinstrasse-Lich op Sacramentsdag een processie gehouden. Landschaftsverband Rheinland had in 1978 van deze processie een documentaire gemaakt omdat het de laatste keer was dat die zou gaan. In het Duits heette de processie Fronleichnam. In de film van 53 minuten zie je de voorbereidingen van de bewoners voor dit feest. Huizen en straten worden versierd, vlaggen gehangen, bloemtapijten gemaakt waarop alleen de pastoor mag lopen.
Natuurlijk komt pastoor Piet van Wersch in de film voor terwijl hij de monstrans draagt en de mensen bij de rustaltaren zegent.
Klik hier voor de film op YouTube.
1984
Hij overleed in 1984.
Op zijn bidprentje staat: Jesus! Maria! Josef! St. Andreas! St. Matthias!. Zum Gedenken in Gebet an Herrn Pfarrer Peter van Wersch. * 12. Dezember 1918, + 25. Januar 1984. Herr, Gib Ihm die ewige Ruhe.
Klik hier voor Piet van Wersch in de Kerkraadse Tak.